ΠΩΣ ΣΩΘΗΚΕ, ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ, ΤΟ ΕΥΡΩ

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Μέρα με την ημέρα, όλο το παρασκήνιο της διαδικασίας των επαφών και των πρωτοβουλιών για να σωθεί το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα από τον ελληνικό ιό… Ο κ. Ξαβιέ Μυσκά, πρώην γενικός γραμματέας του γαλλικού υπουργείου Οικονομικών και σήμερα στενός σύμβουλος του Γάλλου προέδρου κ. Νικολά Σαρκοζύ, είναι ο άνθρωπος στον οποίον η Ελλάδα χρωστάει πολλά. Πρόσφατα δε, μεγάλο είναι απέναντί του και το χρέος της ευρωζώνης, η οποία σώθηκε την ύστατη στιγμή από βέβαιη κατάρρευση.

Ωστόσο, ο Γάλλος τεχνοκράτης –ο οποίος, μαζί με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) κ. Ζαν-Κλωντ Τρισέ, είναι ένας από τους Γάλλους συντάκτες της Συνθήκης του Μάαστριχτ– είναι απογοητευμένος από την ελληνική στάση στην ευρωζώνη.

Επενέβη πρώτη φορά ως ενδιάμεσος το 2008, όταν η Ελλάδα έφθασε στο χείλος της στάσης πληρωμών επί κυβερνήσεως Νέας Δημοκρατίας. Έπεισε τότε την γερμανική πλευρά και τον Γάλλο πρόεδρο ότι έπρεπε να υπάρξει άμεση παρέμβαση στις χρηματαγορές, για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Σε κατ’ ιδίαν συζήτησή τους, η κ. Άγκελα Μέρκελ και ο κ. Νικολά Σαρκοζύ αποφασίζουν ότι η Αθήνα πρέπει να στηριχθεί, όχι από αλτρουϊσμό, αλλά για να σωθεί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Την απόφασή τους αυτή μετέφεραν στον τότε πρωθυπουργό κ. Κώστα Καραμανλή, ο οποίος όμως δηλώνει πλήρη αδυναμία να ανταποκριθεί στις γαλλο-γερμανικές εκκλήσεις.

Οι πλήρως ανεύθυνοι και ιδιοτελείς σύμβουλοι και υπουργοί της τότε κυβερνήσεως γράφουν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους τις εκκλήσεις των εταίρων μας και συνεχίζουν να σφυρίζουν αδιάφορα, δανειζόμενοι όσα μπορούν από τις αγορές. Η κατάσταση φθάνει στο απροχώρητο. Μέσω του αντιπροέδρου της ΕΚΤ κ. Λουκά Παπαδήμου, ενημερώνεται για την δραματική κατάσταση ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γιώργος Προβόπουλος, ο οποίος με την σειρά του περιγράφει στον κ. Κ.Καραμανλή ότι ο δρόμος προς την χρεοκοπία είναι ανοικτός. Μόνος του τότε ο πρωθυπουργός, αφού ενημερώνει τον κ. Γιώργο Σουφλιά, την κ. Ντόρα Μπακογιάννη και τον κ. Προκόπη Παυλόπουλο, αποφασίζει να προκηρύξει εκλογές, παίζοντάς το μονά-ζυγά. Το στοίχημα δεν τού βγαίνει και ο κ. Γιώργος Παπανδρέου –ο οποίος, μέσω των κ.κ. Λ.Παπαδήμου και Χ.Αλμούνια, επίσης είχε πλήρη γνώση της κατάστασης– κερδίζει τις εκλογές. Ταχύτατα, ωστόσο, προσγειώνεται στην πραγματικότητα.

Οι αγορές γνωρίζουν απ’ έξω και ανακατωτά ποια είναι η καταστροφική οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, εμπιστεύονται ελάχιστα την κυβέρνηση Γ.Παπανδρέου και θεωρούν ότι μπορούν να θέσουν σε σκληρή δοκιμασία τον γαλλο-γερμανικό άξονα, που είναι και ο θεμέλιος λίθος της ευρωζώνης. Επίσης, έχουν έγκυρες πληροφορίες ότι η Γερμανία κάθε άλλο παρά πρόθυμη είναι να βοηθήσει την Ελλάδα και προεξοφλούν ότι θα μπορούσε πάνω στο θέμα αυτό να υπάρξει σοβαρή γαλλο-γερμανική αντιπαράθεση.

Στην φάση αυτή, ο Έλληνας πρωθυπουργός προσφέρει στις εταιρείες αξιολόγησης ένα πολύ σημαντικό δώρο. Αναγνωρίζει επισήμως ότι ο προκάτοχός του και η κυβέρνησή του εξαπάτησαν τους ομολόγους τους για ευτελείς λόγους εσωτερικής κομματικής κατανάλωσης. Το νέο σκηνικό είναι ό,τι καλύτερο μπορούσαν να περιμένουν οι εταιρείες αξιολόγησης.

Στο γαλλικό προεδρικό μέγαρο, ο κ. Ξ.Μυσκά βλέπει την καταιγίδα να έρχεται. Γνωρίζει ότι, εκτός από την Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία αντιμετωπίζουν σοβαρότατα δημοσιονομικά προβλήματα. Εάν δεν γίνει τίποτα για την Ελλάδα, το αύριο θα είναι ολέθριο για τις προναφερθείσες χώρες και, γιατί όχι, το μεθαύριο και για την Γαλλία. Υπάρχει όμως σοβαρό πρόβλημα με την Γερμανία. Η κ. Α.Μέρκελ πνέει μένεα κατά του κ.Κ. Καραμανλή, ο οποίος, αν και μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, την κορόϊδεψε. Συνεπώς, αρνείται να βοηθήσει την Ελλάδα αν δεν υπάρξουν εγγυήσεις για σαφή ανταλλάγματα. Εξάλλου, δηλώνει στους συνομιλητές της ότι δεν μπορεί να κάνει κάτι για την υπό χρεοκοπία Ελλάδα γιατί αυτό αντίκειται στο σύνταγμα, που εμποδίζει την παροχή βοήθειας προς μία χώρα η οποία έχει αθετήσει την υπογραφή της.

Οι αγορές το αισθάνονται αυτό και οι επιθέσεις τους γίνονται όλο και πιο έντονες. Στην δε φωτιά που έχει ανάψει, ο κ. Γ. Παπανδρέου ρίχνει λάδι υβρίζοντας και απειλώντας τους «κερδοσκόπους». Από την άλλη, όσο διαδίδονται στην Ελλάδα διάφορες συνομωτικές και άλλες ηλιθιότητες, φουντώνει στην Γερμανία και αλλού η οργή απέναντι στους φαύλους και καλοπερασάκηδες Έλληνες. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, η ισπανική προεδρία σιωπά –αν και ο κ. Θαπατέρο είναι σοσιαλιστής.

Την υπεράσπιση της Ελλάδας αναλαμβάνει η Γαλλία, η οποία θέλει, με δεδομένη την γερμανική ακαμψία, να ανεβάσει τις ευρωπαϊκές και όχι μόνον μετοχές της. Χωρίς περιττές κορώνες και λοιπές αερολογίες, η γαλλική πλευρά προσπαθεί με πολύ διακριτικό τρόπο να πείσει τους Γερμανούς ότι επίκειται σεισμός. Παρόλα αυτά, η Γαλλία δηλώνει ότι παραμένει περισσότερο από ποτέ άλλοτε πιστή στον γαλλο-γερμανικό άξονα και ταυτοχρόνως οι επιτελείς του προέδρου Ν.Σαρκοζύ προετοιμάζουν σχέδιο βοήθειας προς την σοβαρότατα πλέον παραπαίουσα Ελλάδα.

Το σχέδιο συντάσσουν οι κ.κ. Ραμόν Φερναντέζ, Ξαβιέ Μυσκά και Εμμανουέλ Μουλέν, κορυφαίοι συνεργάτες και σύμβουλοι του κ. Νικολά Σαρκοζύ, και –χωρίς καμμίαν απολύτως βοήθεια από την ελληνική πλευρά, η οποία περί άλλα τυρβάζει– το υποβάλουν στο Βερολίνο, στην ΕΚΤ και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Για να μην φανεί δε προς τα έξω ότι το «σχέδιο διάσωσης» φέρει γαλλο-γερμανική σφραγίδα, πείθουν την Επιτροπή να το παρουσιάσει ως δικό της, με την ελπίδα ότι ως τέτοιο θα το εκλάβουν και οι αγορές.

Η Γερμανία συμφωνεί σε γενικές γραμμές με το σχέδιο, αλλά θέτει ως όρο να μπει στο παιχνίδι και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), παρά την απροθυμία των κ.κ. Ν.Σαρκοζύ και Ζαν-Κλωντ Τρισέ. Η κ. Α.Μέρκελ επιμένει στην συμμετοχή του ΔΝΤ γιατί, όπως λέει, το σχέδιο θα «το πουλήσει καλύτερα στους συμμάχους της στην κυβέρνηση», δηλαδή στο Κόμμα των Φιλελευθέρων. Έτσι, με την αποδοχή αυτού του «σχεδίου διάσωσης», όλοι ελπίζουν ότι η κατάσταση θα καταλαγιάσει. Δεν υπολόγισαν όμως τον για εσωτερική κατανάλωση ελληνικό λαϊκισμό, ο οποίος γκρέμισε τα πάντα μέσα σε δύο ημέρες.

Έχουμε πλέον μπει στον Μάρτιο του 2010 και, μπροστά στις ελληνικές γελοιότες, ανακρούει πρύμναν και με την στάση της αυτή πείθει τις αγορές ότι δεν έχει καμμία απολύτως πρόθεση να βοηθήσει την Ελλάδα. Η κατάσταση χειροτερεύει, ερήμην της Ελλάδας –που εκ των πραγμάτων παρακολουθεί αδιάφορη τον δρόμο που η ίδια έχει επιλέξει.

Έτσι, μέσα στον Απρίλιο, τα μέλη του κυβερνώντος συνασπισμού της Α.Μέρκελ στην Γερμανία έλεγαν ότι η Ελλάδα πρέπει να εγκαταλείψει προσωρινά το ευρώ, αν δεν καταφέρει να τηρήσει το αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας που η ίδια είχε προτείνει. Στις 26 Απριλίου, ο αντιπρόεδρος της Α.Μέρκελ, Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γκουΐντο Βεστερβέλε δήλωνε ότι, σε περίπτωση που προσφερόταν οικονομική συνδρομή στην Ελλάδα πολύ γρήγορα, θα υπονομευόταν το ελληνικό πρόγραμμα σταθερότητας. Δύο μέρες αργότερα, ο επικεφαλής του ΟΟΣΑ Άνχελ Γκούρια, μεταβαίνοντας επίσης στο Βερολίνο για να διασφαλίσει την υποστήριξη της Γερμανίας στην ελληνική διάσωση, επικαλούνταν τον κίνδυνο της μετάδοσης του «ελληνικού ιού» στην ευρωζώνη και καλούσε σε ευέλικτη δράση. «Είναι κάτι σαν τον ιό Έμπολα. Αν συνειδητοποιήσεις ότι τον έχεις, πρέπει να κόψεις το πόδι σου για να επιβιώσεις», δήλωνε.

Στο πλαίσιο αυτής της μάλλον χαοτικής κατάστασης –η οποία φέρνει στην επιφάνεια τις μεγάλες θεσμικές και οικονομικές αδυναμίες της ευρωζώνης– οι αγορές μπαίνουν και αυτές σε ένα παιχνίδι υπεραπλουστεύσεων. Το ίδιο ισχύει και για κάποιους Αμερικανούς νομπελίστες της οικονομίας, ολέθριους συμβούλους του κ. Γ.Παπανδρέου. Πολλά από τα σχόλια των εκτός Ευρώπης αναλυτών ακολουθούν μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα στην απλότητά της λογική: Σε περίπτωση κρίσης, το ενιαίο νόμισμα είναι ευάλωτο γιατί δημιουργήθηκε χωρίς να συνοδεύεται από την δημιουργία μιας ενιαίας κυβέρνησης που θα ήλεγχε την φορολογία, τις δαπάνες και την μεταφορά πόρων από τις πλουσιότερες στις πιο φτωχές χώρες της ευρωζώνης. Σήμερα, που βρισκόμαστε σε μεγάλη κρίση, το ευρώ είναι καταδικασμένο να χαθεί, εκτός κι αν τα μέλη του συμφωνήσουν στην παραχώρηση μεγαλύτερου μέρους της εθνικής τους κυριαρχίας σε ό,τι αφορά στην φορολογία, τις κρατικές δαπάνες και τον δανεισμό και προχωρήσουν στην δημιουργία οικονομικής ένωσης.

Ωστόσο, η λογική αυτή αψηφά τον πραγματικό κόσμο. Η Γερμανία αποτελεί την μόνη μεγάλη δύναμη του ευρώ, που απορρίπτει κάθετα ο,τιδήποτε απειλεί την οικονομική της εθνική κυριαρχία και διακηρύσσει την σχεδόν ιερή αφοσίωσή της στην δημοσιονομική πειθαρχία.

Πάνω στο ταμπλώ αυτό, οι αγορές ποντάρουν όλο και περισσότερο, με απρόσκλητο σύμμαχό τους στον ευρωλαϊκισμό και την συναφή με αυτόν παραπληροφόρηση.

Οι άνθρωποι του κ. Ν.Σαρκοζύ αρχίζουν έναν αγώνα δρόμου, με την βοήθεια του γενικού διευθυντή του ΔΝΤ κ. Ντομινίκ Στρως-Καν, για να πείσουν τις αγορές ότι η ευρωζώνη δεν πρόκειται να καταρρεύσει. Αποφασίζεται έτσι ο επικεφαλής του ΔΝΤ να επισκεφθεί την Γερμανία, με στόχο να πείσει την κ. Α.Μέρκελ και τους πολιτικούς συμμάχους της στην κυβέρνηση να εγκρίνουν την συμφωνία ΕΕ-ΔΝΤ για την διάσωση της ελληνικής οικονομίας. «Η Ευρώπη χρειάζεται να συντονίσει την οικονομική της πολιτική και να υιοθετήσει πολύ πιο ισχυρούς κανόνες αλληλεγγύης», είπε ο κ. Στρως-Καν στους συνομιλητές του, χωρίς να πείθει τους Γερμανούς Φιλελεύθερους, οι οποίοι προτείνουν να εγκαταλείψει η Ελλάδα προσωρινά το ευρώ, αν δεν καταφέρει να τηρήσει το αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας.

Στηριζόμενη στην παραπάνω άποψη, η γαλλική πλευρά προτείνει στην Γερμανία μία μικρή επαναθεώρηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ, με την προσθήκη ενός άρθρου που θα μπορούσε να έχει τίτλο «Πώς μπορεί να σωθεί μια χώρα της ευρωζώνης από χρεοκοπία». Καθοριστικός υπήρξε στο επίπεδο αυτό ο ρόλος των κ.κ. Τρισέ και Στρως-Καν. Οι δύο άνδρες παραμέρισαν τους εγωισμούς, κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες να πείσουν τους εταίρους τους στην ΕΚΤ και στο ΔΝΤ ότι η διάσωση της Ελλάδας ήταν μη διαπραγματεύσιμη και ότι όλοι, με πρώτη την ΕΚΤ, θα έπρεπε να ξεπεράσουν δόγματα και κανόνες για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Έτσι, η ΕΚΤ δέχεται να κάνει πολύ πιο ελαστική την επαναχρηματοδότηση των τραπεζών, γεγονός που αποτελεί «φιλί ζωής» για τις ελληνικές τράπεζες.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ κ.Μπαρακ Ομπάμα, από την πλευρά του, σε τρεις τηλεφωνικές επαφές του με την κ. Α.Μέρκελ τής επισημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές ασυμφωνίες τροφοδοτούν την κερδοσκοπία και ότι, πέρα από την ευρωζώνη, κινδυνεύει πλέον άμεσα και το παγκόσμιο νομισματικο-οικονομικό σύστημα. Η Γερμανία συναινεί, έστω και με βαρειά καρδιά, να προστατευθεί το ερυώ με το μεγαλύτερο «πακέτο» διάσωσης που υπήρξε ποτέ στην Ευρώπη, το οποίο ανέρχεται στα 750 δισεκατ. ευρώ.

Το ερώτημα, ωστόσο, που τίθεται είναι κατά πόσον οι διεθνείς αγορές θα πεισθούν ότι η ρευστότητα που ρίχνουν στην αγορά οι Ευρωπαίοι είναι αρκετή για να αποκτήσει η ευρωζώνη την απαραίτητη για την επιβίωσή της οικονομική διακυβέρνηση. Στο εσωτερικό της ΕΕ, Γάλλοι και Γερμανοί συνεργάζονται έτσι πυρετωδώς για την αναθεώρηση των συμφωνιών για την ΟΝΕ, γνωρίζοντας ότι οι αγορές δεν παίζουν και, κυρίως, όπως λέει και ο χρηματιστής Νταίηβιντ Μπρέναν, δεν επηρεάζονται από «ψευτοτσαμπουκάδες». Υπενθύμισε δε ότι το 1992 η στερλίνα πιέστηκε να βγει από τον τότε Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών.

Συμπέρασμα; Η ευρωζώνη προσωρινά την γλύτωσε. Μέχρι πότε, όμως