Η ψηφιακή εκδοχή της ζωής που επιθυμούμε...

Του Φάνη Ζουρόπουλου

Η γενιά μου, όσοι δηλαδή είχαν την τύχη να ζήσουν τα παιδικά τους χρόνια στη δεκαετία του ’60, έκανε τα πιο μακρινά και όμορφα ταξίδια μέσα από τα βιβλία. Κατεβήκαμε στους βυθούς και φθάσαμε ως το φεγγάρι χάρη στον Ιούλιο Βερν, γνωρίσαμε με τα μάτια του Όλιβερ Τουίστ το Λονδίνο με τις ομίχλες και τις κακόφημες γειτονιές του, αλητέψαμε στις εξοχές πλάι στον Τομ Σόγιερ και τον Μεγάλο Μόγλη, περπατήσαμε σε τόπους εξωτικούς και δοκιμάσαμε καινούριες εμπειρίες και γεύσεις πολιτισμών παρέα με τον Ροβινσώνα Κρούσο και τον Μάρκο Πόλο, μπαρκάραμε άπειρες φορές με τις σκούνες του Καρκαβίτσα και άλλες τόσες με τις μπρατσέρες του Παπαδιαμάντη.Σημαδευτήκαμε από τους «Αθλίους», το «κοινωνικό ευαγγέλιο» του Βίκτωρα Ουγκώ, αλλά και γελάσαμε με το Μίκυ και τον Ντόναλντ Ντακ του Ντίσνεϋ.

Με λίγα λόγια προπονηθήκαμε γερά στη νοερή πλοήγηση -μέσα από τα βιβλία- ίδια περίπου μ’ αυτή που κάνουν σήμερα μικροί και μεγάλοι στο διαδίκτυο.Η διαφορά είναι ότι το διαδίκτυο προχώρησε πάρα πολύ και ρυθμίζει και την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων με το «facebook». Ενώ τη δεκαετία του ’60 για να γνωρίσεις έναν άνθρωπο έπρεπε να τον δεις, να τον ακουμπήσεις, να του μιλήσεις και να σου μιλήσει, σήμερα επικοινωνείς ψηφιακά...Η λέξη «facebook» αποτελεί ίσως σήμερα μία από τις συχνότερα χρησιμοποιούμενες λέξεις στις καθημερινές συζητήσεις των ανθρώπων ανάμεσα σε άτομα κάθε ηλικίας, κοινωνικής τάξης και μορφωτικού επιπέδου. Είναι ο νέος, σύγχρονος κώδικας επικοινωνίας για έναν ψηφιακό κόσμο που μετρά ήδη 400.000.000 κατοίκους. Ο παρατηρούμενος ενθουσιασμός δεν είναι τυχαίος ούτε περιστασιακός. Η ζωή εκεί φαίνεται ότι είναι -επιτέλους- απολύτως στα χέρια των ψηφιακών κατοίκων του. Τα πάντα μπορούν να συμβούν και όλα είναι πιθανά... Το facebook αντιγράφει τη ζωή. Η επιτυχία του οφείλεται κυρίως σ’ αυτή τη στρατηγική και δομική του επιλογή: στην κοινωνικότητά του. Ο ψηφιακός του κόσμος είναι παράλληλος και αναλογικά παρόμοιος με τον πραγματικό. Έχει τους όρους, τη λειτουργία και τα αξιολογικά χαρακτηριστικά της καθημερινότητάς μας. Ωστόσο, με μια «μικρή» διαφορά: ελπιδοφόρα και, με ψυχολογικούς όρους, λυτρωτική. Και αυτό γιατί η συγκρότηση της ψηφιακής ταυτότητας και της κοινωνικότητας του κάθε χρήστη στο facebook δεν είναι απαραίτητα απόλυτα ταυτόσημη με τα χαρακτηριστικά και τις συνθήκες της πραγματικής του ζωής. Ο καθένας εκεί έχει τη δυνατότητα να (ξανα)σχεδιάσει ή και να επινοήσει, με ψηφιακά μέσα και με (εντυπωσιακή πολλές φορές) σκηνοθετική επιμέλεια, το παρελθόν και το παρόν του, τη δημόσια εικόνα του. Να ξαναορίσει κυριολεκτικά ή να βελτιώσει σημαντικές (και κρίσιμες) λεπτομέρειες για τον εαυτό του και τη ζωή του από την αρχή. Να ξαναγεννηθεί. Να γίνει επιτέλους αυτός που πάντα ήθελε, αυτός που νομίζει ότι του αξίζει να είναι ή και αυτός που ξέρει ότι πιθανόν δεν θα μπορέσει να γίνει ποτέ.

Η ζωή στον ψηφιακό πλανήτη μοιάζει να είναι σπάνια βαρετή. Σε αντίθεση με την πραγματικότητα, όπου η δύσκολη για τους περισσότερους καθημερινότητα λειτουργεί καταπιεστικά και περιοριστικά στις επιθυμίες και στα ποικίλα όνειρά τους, η ψηφιακή καθημερινότητα του facebook ασφυκτιά από ζωή. Εδώ, η διάθεση για επικοινωνία και η ευρηματική με κάθε τρόπο αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών φαίνεται να περισσεύουν. Οι ίδιοι άνθρωποι που στην πραγματική τους ζωή πιθανώς να δυσκολεύονται να μιλήσουν για τον εαυτό τους, να αποκαλύψουν προσωπικές τους στιγμές ή να φλερτάρουν με οποιονδήποτε τρόπο, στον κόσμο του facebook μεταμορφώνονται κυριολεκτικά σε εν δυνάμει αστέρες. Το πρόβλημα με τους περισσότερους χρήστες του facebook είναι η άγνοια του τρόπου λειτουργίας του, των δομών του και των συμβάσεων που χρησιμοποιεί. Η έλλειψη αυτής της γνώσης στη γραμματική και λειτουργία του συγκεκριμένου μέσου είναι ο πρώτος βασικός λόγος που οδηγεί στη μη ορθολογική του χρήση. Ο δεύτερος, και ίσως ο πιο καθοριστικός, είναι ότι το facebook προσφέρει σε όλους (όσοι αισθάνονται συνειδητά ή ασυνείδητα έτσι) τη δυνατότητα να επαναδιαπραγματευτούν την απουσία της επιθυμητής ζωής τους από την καθημερινότητά τους.

Σήμερα, παρά τις ενστάσεις για τα συστήματα ασφαλείας του και τη μη αποτελεσματική προστασία των χρηστών του από τρίτους, οι οποίες πληθαίνουν συνεχώς, το facebook συνεχίζει να πάλλεται στο κυνήγι της αυτοπροβολής και να αυξάνει τον παγκόσμιο πληθυσμό του και τη χρηματιστηριακή του αξία.

Ο κυρίαρχος τρόπος αξιοποίησης του facebook είναι η τελευταία και πιο χαρακτηριστική ένδειξη του πόσο αφόρητη έχει γίνει στους περισσότερους η καθημερινότητά τους. Απορρίπτοντας ο καθένας να είναι ή να γίνει ο συναρπαστικότερος εαυτός του, να σχεδιάσει τη ζωή του με τα δικά του μέτρα και να διεκδικήσει σε πραγματικούς χρόνους την επικοινωνία του με γεύση, χρώμα και αφή, επιλέγει να ζήσει μέσα σε ένα ψηφιακό όνειρο. Και αυτό επειδή τίποτα γύρω του δεν του (υπεν)θυμίζει πλέον ότι μόνο η πραγματική ζωή και ο πραγματικός του εαυτός μπορούν να είναι η πιο συναρπαστική, απρόσμενη και μαγική αλληλεπίδραση... Ωστόσο, αυτό το φυσικό «απρόσμενο» της ζωής φαίνεται να ανησυχεί τους περισσότερους και να μην τους πείθει με το ρίσκο του, τη στιγμή που υπάρχουν λογισμικά «πακέτα» που υπόσχονται σίγουρη κοινωνική αναγνώριση και ευτυχία. Και αυτό δεν είναι παρά ακόμα μία σύγχρονη πλάνη που λειτουργεί ως παυσί-λυπο της σύγχρονης ζωής μας...