Χαρτογράφηση ορισμένων σεναρίων που θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα
του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Η διαδικασία για την «ελεγχόμενη χρεοκοπία» της χώρας έχει ήδη δρομολογηθεί και το ερωτηματικό είναι ποια θα είναι η έκβασή της. Όμως, στο πλαίσιο αυτό, τα ερωτήματα για το ευρύ κοινό είναι αρκετά και, δυστυχώς, οι απαντήσεις δεν ανταποκρίνονται πάντα στην πραγματικότητα. Παραθέτουμε λοιπόν έξι σενάρια για τα μέλλοντα να συμβούν και ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του.
Σε περίπτωση ελεγχόμενης χρεοκοπίας, λοιπόν, η χώρα θα παραμείνει στην ευρωζώνη, θα βιώσει μακρά περίοδο λιτότητας και θα υπάρξει δίχτυ προστασίας για τις τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία. Προς το παρόν, το δίχτυ αυτό δεν υπάρχει. Θα δημιουργηθεί μόνον αν η ΕΚΤ αλλάξει τους κανόνες της και ον οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφασίσουν να ενισχύσουν το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) με περισσότερους πόρους. Με άλλα λόγια, εκτός από τις τράπεζες και τους επενδυτές, το «μάρμαρο» θα πρέπει να πληρώσουν και οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι. Αυτή είναι μία πρώτη προϋπόθεση για να μπορούμε να μιλάμε για ελεγχόμενη χρεοκοπία.
Δεύτερη προϋπόθεση φαίνεται πως είναι, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, η επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων –δηλαδή τα έσοδα του προϋπολογισμού να είναι μεγαλύτερα από τις δαπάνες, εξαιρουμένων των τόκων. Αυτό θα επιτρέψει στην χώρα να τα βγάζει πέρα κουτσά-στραβά με τους δικούς της πόρους και να κατευθύνεται το εναπομένον δάνειο της τρόϊκας στην εξόφληση των δανειακών της αναγκών. Ούτε αυτή η προϋπόθεση ικανοποιείται αυτή την στιγμή. Στόχος του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος είναι η επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων το 2012. Κάτι που μένει να αποδειχθεί…
Ο συνδυασμός των δύο αυτών προϋποθέσεων φέρνει την πιθανή εφαρμογή του Plan B προς το τέλος του 2011 ή στις αρχές του 2012, εκτιμούν –αν και με μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας– οι αναλυτές. Προφανώς, όσοι οργανώνουν το σχέδιο θα φροντίσουν ώστε το διάστημα αυτό να διασφαλιστεί η μη μετάβαση της κρίσης στις άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Γιατί ακόμα και μόνον η Ιταλία αν επηρεαστεί, οι ζημίες θα είναι ανυπολόγιστες. Επιπλέον, στο διάστημα αυτό πρέπει να ξεκαθαριστεί τί θα γίνει με το νέο πακέτο βοήθειας, της 21ης Ιουλίου –διότι το υφιστάμενο λήγει στα μέσα του 2013 και δεν φτάνει ούτε για την εξυπηρέτηση των δανειακών αναγκών. Πιο αναλυτικά, στην περίπτωση ελεγχόμενης χρεοκοπίας θα έχουμε:
1. Για τις τράπεζες
Τα τραπεζικά ιδρύματα θα περάσουν πολύ δύσκολες στιγμές, θα τελούν υπό καθεστώς αβεβαιότητας και θεωρητικά θα στηριχθούν από την ΕΚΤ και τον EFSF, που θα μπορεί να αγοράζει ομόλογα και να χορηγεί δάνεια στα κράτη μέλη, όπως η Ελλάδα –και όχι μόνο– για την εξασφάλιση της κεφαλαιακής τους επάρκειας. Έτσι, οι καταθέτες θα είναι ασφαλείς. Οι καταθέσεις τους θα παραμείνουν διαθέσιμες, στο σύνολό τους, σε ευρώ. Κρίσιμος παράγοντας στην προκειμένη περίπτωση είναι η επικράτηση συνθηκών ψυχραιμίας στο κοινό. Αν αυτό δεν καταστεί δυνατόν και εκδηλωθούν φαινόμενα πανικού και μαζικών υπεραναλήψεων, αναλυτές δεν αποκλείουν να τεθεί όριο υπεραναλήψεων. Όμως, υποστηρίζουν τραπεζικοί παράγοντες, αυτό θα είναι προσωρινό και δεν θα συνεπάγεται «κούρεμα» στις καταθέσεις.
Ωστόσο, αν κάποιοι αποτρέψουν την ελεγχόμενη χρεοκοπία και για πολιτικο-κομματικούς λόγους την καταστήσουν μη ελεγχόμενη, το τραπεζικό σύστημα θα καταρρεύσει αμέσως.
2. Για τους δανειολήπτες
Πάντα θεωρητικά, σε πρώτη φάση δεν αλλάζει τίποτα. Όμως, στο μέτρο που θα υποχωρούν οι μισθοί και γενικά τα έσοδα του νοικοκυριού, για πολλούς δανειολήπτες η εξυπηρέτηση των δανείων τους θα γίνεται δυσχερέστερη. Είναι βέβαιον, έτσι, ότι θα υπάρξουν νέες ρυθμίσεις και επαναδιαπραγματεύσεις χρεών, ιδιαίτερα δε αυτών που είναι προϊόν υψηλότοκου δανεισμού μέσω πιστωτικών καρτών.
3. Για τα τραπεζικά ομόλογα
Εκτιμάται ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν ελληνικά ομόλογα 50 δισεκατ. ευρώ. Για να αντέξουν την ζημιά ενός κουρέματος 50%, σύμφωνα με το γερμανικό Plan B (άλλα σενάρια, όπως της Citigroup, μιλούν για 60%-80%), θα χρειαστούν επανακεφαλαιοποίηση. Ανάλογα με τον τρόπο που θα γίνει αυτό, μπορεί να οδηγήσει κάποιες σε κρατικοποιήσεις και τους μετόχους τους σε περαιτέρω δραστική μείωση της περιουσίας τους.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, εξάλλου, εκτιμάται πλέον ότι οι ζημιές στις τράπεζες από την κρίση των ομολόγων είναι 400 δισεκατ. ευρώ (σύμφωνα με την Merrill Lynch). Είναι ένα ποσόν που τρομάζει τους Ευρωπαίους, αφού κάποιος θα χρειαστεί να βάλει βαθειά το χέρι στην τσέπη –και αυτός θα είναι κυρίως ο Γερμανός πολίτης.
4. Για τους ασφαλισμένους
Όλα τα σενάρια που κάνουν λόγο για δίχτυ προστασίας τραπεζών, υποστηρίζουν ότι το ίδιο θα ισχύσει και για τα ασφαλιστικά ταμεία και τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες που έχουν επενδύσει σε ομόλογα. Υπολογίζεται ότι τα ασφαλιστικά ταμεία κατέχουν ομόλογα αξίας 30 δισεκατ. ευρώ. Από την άλλη, τα συνολικά τους ανοίγματα υπολογίζονται σε 300 δισεκατ. ευρώ. Πρόκειται έτσι για ωρολογιακή βόμβα –την οποία δεν είναι βέβαιο σε ποιον βαθμό οι υπεύθυνοι της ευρωζώνης έχουν λάβει υπ’ όψιν τους. Κατά την εκτίμησή μας, περαιτέρω μείωση των συντάξεων είναι αναπόφευκτη, αν η κυβέρνηση θέλει οι συντάξεις να συνεχίσουν να καταβάλλονται κανονικά. Όσο για πρόωρες εξόδους στην σύνταξη, καλύτερα να αποφεύγονται.
5. Για την ανάπτυξη
Από την στιγμή που θα υπάρξει «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, η επιστροφή στις αγορές για νέο δανεισμό γίνεται απαγορευτική –και αυτό θα ισχύσει για αρκετά χρόνια. Συνεπώς, η χώρα θα είναι ουσιαστικά απόλυτα εξαρτημένη από τα δάνεια της τρόϊκας, τα οποία προφανώς θα δίνονται με το σταγονόμετρο και όχι για να καλύψουν πρωτογενή ελλείμματα –κάτι που θα ελέγχεται με συνεχή παρουσία Ευρωπαίων ελεγκτών στην Αθήνα, όπως όλα δείχνουν. Αυτές οι συνθήκες ασφυκτικής λιτότητας δημιουργούν αβεβαιότητα για την ανάπτυξη.
Από την άλλη μεριά, η εξάλειψη των ελλειμμάτων και η υποχώρηση του χρέους σε βιώσιμα επίπεδα απελευθερώνουν πόρους υπέρ της ιδιωτικής οικονομίας και –θεωρητικά– λειτουργούν ευνοϊκά για την ανάπτυξη. Ακόμη περισσότερο ευνοϊκή –πάντα θεωρητικά– μπορεί να είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας που θα προκύψει από την μείωση των μισθών και των τιμών. Αλλά αν οι επενδύσεις βασιστούν μόνο στο φτηνό εργατικό δυναμικό, τις χαμηλές τιμές των ακινήτων, της περιουσίας και των μετοχών, το αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι το επιθυμητό. Γι αυτό, είναι ζωτικό η μελλοντική ανάπτυξη να στηριχθεί σε τομείς υψηλής άϋλης προστιθέμενης αξίας, που είναι ο τουρισμός, η έρευνα και καινοτομία, η πράσινη ενέργεια, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός και γενικά δραστηριότητες που συνδέονται με το μυαλό και το θαυμάσιο ελληνικό φυσικό περιβάλλον. Πολύτιμη από την άποψη αυτή είναι η σχετική μελέτη της McKinsey, που έγινε για λογαριασμό του ΣΕΒ.
6. Για τις αμοιβές εργασίας
Η λιτότητα θα συνεχισθεί και το «όνειρο» της δημοσιοϋπαλληλίας πάει περίπατο. Αναπόφευκτη είναι επίσης και η συρρίκνωση του δημόσιου τομέα, που είναι και η κύρια αιτία της σημερινής κρίσης. Για μία περίοδο η λιτότητα θα αγγίξει και τον ιδιωτικό τομέα, δεδομένου ότι μειώνονται τόσον οι τραπεζικές πιστώσεις όσο και οι κρατικές προμήθειες. Θα έχουμε έτσι ριζικές αλλαγές στην ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα, η οποία θα ακολουθήσει νέους δρόμους. Για την ώρα, όμως, ο ιδιωτικός τομέας είναι αυτός που πληρώνει τα σπασμένα της κρίσης και όχι οι συντεχνίες που την τροφοδοτούν.
του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Η διαδικασία για την «ελεγχόμενη χρεοκοπία» της χώρας έχει ήδη δρομολογηθεί και το ερωτηματικό είναι ποια θα είναι η έκβασή της. Όμως, στο πλαίσιο αυτό, τα ερωτήματα για το ευρύ κοινό είναι αρκετά και, δυστυχώς, οι απαντήσεις δεν ανταποκρίνονται πάντα στην πραγματικότητα. Παραθέτουμε λοιπόν έξι σενάρια για τα μέλλοντα να συμβούν και ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του.
Σε περίπτωση ελεγχόμενης χρεοκοπίας, λοιπόν, η χώρα θα παραμείνει στην ευρωζώνη, θα βιώσει μακρά περίοδο λιτότητας και θα υπάρξει δίχτυ προστασίας για τις τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία. Προς το παρόν, το δίχτυ αυτό δεν υπάρχει. Θα δημιουργηθεί μόνον αν η ΕΚΤ αλλάξει τους κανόνες της και ον οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφασίσουν να ενισχύσουν το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) με περισσότερους πόρους. Με άλλα λόγια, εκτός από τις τράπεζες και τους επενδυτές, το «μάρμαρο» θα πρέπει να πληρώσουν και οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι. Αυτή είναι μία πρώτη προϋπόθεση για να μπορούμε να μιλάμε για ελεγχόμενη χρεοκοπία.
Δεύτερη προϋπόθεση φαίνεται πως είναι, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, η επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων –δηλαδή τα έσοδα του προϋπολογισμού να είναι μεγαλύτερα από τις δαπάνες, εξαιρουμένων των τόκων. Αυτό θα επιτρέψει στην χώρα να τα βγάζει πέρα κουτσά-στραβά με τους δικούς της πόρους και να κατευθύνεται το εναπομένον δάνειο της τρόϊκας στην εξόφληση των δανειακών της αναγκών. Ούτε αυτή η προϋπόθεση ικανοποιείται αυτή την στιγμή. Στόχος του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος είναι η επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων το 2012. Κάτι που μένει να αποδειχθεί…
Ο συνδυασμός των δύο αυτών προϋποθέσεων φέρνει την πιθανή εφαρμογή του Plan B προς το τέλος του 2011 ή στις αρχές του 2012, εκτιμούν –αν και με μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας– οι αναλυτές. Προφανώς, όσοι οργανώνουν το σχέδιο θα φροντίσουν ώστε το διάστημα αυτό να διασφαλιστεί η μη μετάβαση της κρίσης στις άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Γιατί ακόμα και μόνον η Ιταλία αν επηρεαστεί, οι ζημίες θα είναι ανυπολόγιστες. Επιπλέον, στο διάστημα αυτό πρέπει να ξεκαθαριστεί τί θα γίνει με το νέο πακέτο βοήθειας, της 21ης Ιουλίου –διότι το υφιστάμενο λήγει στα μέσα του 2013 και δεν φτάνει ούτε για την εξυπηρέτηση των δανειακών αναγκών. Πιο αναλυτικά, στην περίπτωση ελεγχόμενης χρεοκοπίας θα έχουμε:
1. Για τις τράπεζες
Τα τραπεζικά ιδρύματα θα περάσουν πολύ δύσκολες στιγμές, θα τελούν υπό καθεστώς αβεβαιότητας και θεωρητικά θα στηριχθούν από την ΕΚΤ και τον EFSF, που θα μπορεί να αγοράζει ομόλογα και να χορηγεί δάνεια στα κράτη μέλη, όπως η Ελλάδα –και όχι μόνο– για την εξασφάλιση της κεφαλαιακής τους επάρκειας. Έτσι, οι καταθέτες θα είναι ασφαλείς. Οι καταθέσεις τους θα παραμείνουν διαθέσιμες, στο σύνολό τους, σε ευρώ. Κρίσιμος παράγοντας στην προκειμένη περίπτωση είναι η επικράτηση συνθηκών ψυχραιμίας στο κοινό. Αν αυτό δεν καταστεί δυνατόν και εκδηλωθούν φαινόμενα πανικού και μαζικών υπεραναλήψεων, αναλυτές δεν αποκλείουν να τεθεί όριο υπεραναλήψεων. Όμως, υποστηρίζουν τραπεζικοί παράγοντες, αυτό θα είναι προσωρινό και δεν θα συνεπάγεται «κούρεμα» στις καταθέσεις.
Ωστόσο, αν κάποιοι αποτρέψουν την ελεγχόμενη χρεοκοπία και για πολιτικο-κομματικούς λόγους την καταστήσουν μη ελεγχόμενη, το τραπεζικό σύστημα θα καταρρεύσει αμέσως.
2. Για τους δανειολήπτες
Πάντα θεωρητικά, σε πρώτη φάση δεν αλλάζει τίποτα. Όμως, στο μέτρο που θα υποχωρούν οι μισθοί και γενικά τα έσοδα του νοικοκυριού, για πολλούς δανειολήπτες η εξυπηρέτηση των δανείων τους θα γίνεται δυσχερέστερη. Είναι βέβαιον, έτσι, ότι θα υπάρξουν νέες ρυθμίσεις και επαναδιαπραγματεύσεις χρεών, ιδιαίτερα δε αυτών που είναι προϊόν υψηλότοκου δανεισμού μέσω πιστωτικών καρτών.
3. Για τα τραπεζικά ομόλογα
Εκτιμάται ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν ελληνικά ομόλογα 50 δισεκατ. ευρώ. Για να αντέξουν την ζημιά ενός κουρέματος 50%, σύμφωνα με το γερμανικό Plan B (άλλα σενάρια, όπως της Citigroup, μιλούν για 60%-80%), θα χρειαστούν επανακεφαλαιοποίηση. Ανάλογα με τον τρόπο που θα γίνει αυτό, μπορεί να οδηγήσει κάποιες σε κρατικοποιήσεις και τους μετόχους τους σε περαιτέρω δραστική μείωση της περιουσίας τους.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, εξάλλου, εκτιμάται πλέον ότι οι ζημιές στις τράπεζες από την κρίση των ομολόγων είναι 400 δισεκατ. ευρώ (σύμφωνα με την Merrill Lynch). Είναι ένα ποσόν που τρομάζει τους Ευρωπαίους, αφού κάποιος θα χρειαστεί να βάλει βαθειά το χέρι στην τσέπη –και αυτός θα είναι κυρίως ο Γερμανός πολίτης.
4. Για τους ασφαλισμένους
Όλα τα σενάρια που κάνουν λόγο για δίχτυ προστασίας τραπεζών, υποστηρίζουν ότι το ίδιο θα ισχύσει και για τα ασφαλιστικά ταμεία και τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες που έχουν επενδύσει σε ομόλογα. Υπολογίζεται ότι τα ασφαλιστικά ταμεία κατέχουν ομόλογα αξίας 30 δισεκατ. ευρώ. Από την άλλη, τα συνολικά τους ανοίγματα υπολογίζονται σε 300 δισεκατ. ευρώ. Πρόκειται έτσι για ωρολογιακή βόμβα –την οποία δεν είναι βέβαιο σε ποιον βαθμό οι υπεύθυνοι της ευρωζώνης έχουν λάβει υπ’ όψιν τους. Κατά την εκτίμησή μας, περαιτέρω μείωση των συντάξεων είναι αναπόφευκτη, αν η κυβέρνηση θέλει οι συντάξεις να συνεχίσουν να καταβάλλονται κανονικά. Όσο για πρόωρες εξόδους στην σύνταξη, καλύτερα να αποφεύγονται.
5. Για την ανάπτυξη
Από την στιγμή που θα υπάρξει «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, η επιστροφή στις αγορές για νέο δανεισμό γίνεται απαγορευτική –και αυτό θα ισχύσει για αρκετά χρόνια. Συνεπώς, η χώρα θα είναι ουσιαστικά απόλυτα εξαρτημένη από τα δάνεια της τρόϊκας, τα οποία προφανώς θα δίνονται με το σταγονόμετρο και όχι για να καλύψουν πρωτογενή ελλείμματα –κάτι που θα ελέγχεται με συνεχή παρουσία Ευρωπαίων ελεγκτών στην Αθήνα, όπως όλα δείχνουν. Αυτές οι συνθήκες ασφυκτικής λιτότητας δημιουργούν αβεβαιότητα για την ανάπτυξη.
Από την άλλη μεριά, η εξάλειψη των ελλειμμάτων και η υποχώρηση του χρέους σε βιώσιμα επίπεδα απελευθερώνουν πόρους υπέρ της ιδιωτικής οικονομίας και –θεωρητικά– λειτουργούν ευνοϊκά για την ανάπτυξη. Ακόμη περισσότερο ευνοϊκή –πάντα θεωρητικά– μπορεί να είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας που θα προκύψει από την μείωση των μισθών και των τιμών. Αλλά αν οι επενδύσεις βασιστούν μόνο στο φτηνό εργατικό δυναμικό, τις χαμηλές τιμές των ακινήτων, της περιουσίας και των μετοχών, το αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι το επιθυμητό. Γι αυτό, είναι ζωτικό η μελλοντική ανάπτυξη να στηριχθεί σε τομείς υψηλής άϋλης προστιθέμενης αξίας, που είναι ο τουρισμός, η έρευνα και καινοτομία, η πράσινη ενέργεια, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός και γενικά δραστηριότητες που συνδέονται με το μυαλό και το θαυμάσιο ελληνικό φυσικό περιβάλλον. Πολύτιμη από την άποψη αυτή είναι η σχετική μελέτη της McKinsey, που έγινε για λογαριασμό του ΣΕΒ.
6. Για τις αμοιβές εργασίας
Η λιτότητα θα συνεχισθεί και το «όνειρο» της δημοσιοϋπαλληλίας πάει περίπατο. Αναπόφευκτη είναι επίσης και η συρρίκνωση του δημόσιου τομέα, που είναι και η κύρια αιτία της σημερινής κρίσης. Για μία περίοδο η λιτότητα θα αγγίξει και τον ιδιωτικό τομέα, δεδομένου ότι μειώνονται τόσον οι τραπεζικές πιστώσεις όσο και οι κρατικές προμήθειες. Θα έχουμε έτσι ριζικές αλλαγές στην ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα, η οποία θα ακολουθήσει νέους δρόμους. Για την ώρα, όμως, ο ιδιωτικός τομέας είναι αυτός που πληρώνει τα σπασμένα της κρίσης και όχι οι συντεχνίες που την τροφοδοτούν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου