ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΞ ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Ενώ πληθαίνουν στην χώρα εγκληματικές και τρομοκρατικές ενέργειες από διεστραμένους εγκεφάλους –οι οποίοι, ειρήσθω εν παρόδω, θησαυρίζουν από το έγκλημα και την τρομοκρατία– ο Καρλ Μαρξ τους προσφέρει και ηθική νομιμοποίηση

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Από την κατάρρευση του κομμουνισμού στην σοβιετική αυτοκρατορία και τους δορυφόρους της, τα κομμουνιστικά κόμματα τοποθέτησαν τον μέγα θεωρητικό τους στα υπόγεια της Ιστορίας. Και, βεβαίως, λόγω της εθνικιστικής και φαιάς στροφής τους, δεν έχουν κανέναν λόγο να αναφέρονται στον Γερμανό φιλόσοφο. Ακόμα χειρότερα, οι σημερινοί Ρώσοι κομμουνιστές τον απορρίπτουν διότι ήταν Εβραίος. Παράλληλα, επειδή ανεκάλυψαν και την Ορθοδοξία, απορρίπτουν και τις περί θρησκείας θέσεις του Καρόλου Μαρξ, τονίζοντας ότι αυτές αφορούσαν κατά κύριο λόγο τον καθολικισμό.

Παρόλα αυτά, ο Μαρξ εξακολουθεί να εμπνέει κομμάτι της αριστεράς, ιδιαιτέρως δε αυτής που στην Δύση ήταν κριτικώς φιλική προς την τρομοκρατία, ήτοι το έγκλημα. Όμως, περί το έγκλημα είχε γράψει ο Μάρξ, ουσιαστικά εγκωμιάζοντάς το. Παραθέτουμε έτσι ένα επίκαιρο, κατά την γνώμη μας, κείμενό του, το οποίο εγράφη μεταξύ 1860 και 1862. Στην Ελλάδα, το εξέδωσαν οι εκδόσεις Άγρα και το μετέφρασε από τα γερμανικά η κ. Τζένη Μαστοράκη. Όσο για τον τίτλο του κειμένου που παρουσιάζουμε, προέρχεται από γαλλική έκδοση. Στην χώρα μας, το κείμενο είχε δει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας το 1982. Ιδού τί έγραφε ο Κάρολος Μαρξ.

«Ο φιλόσοφος παράγει ιδέες, ο ποιητής ποιήματα, ο πάστορας κηρύγματα και ούτω καθεξής. Ο εγκληματίας παράγει εγκλήματα. Αν προσέξουμε καλύτερα πώς σχετίζεται αυτός ο τελευταίος κλάδος παραγωγής με το κοινωνικό σύνολο, θα απαλλαγούμε από πολλές προκαταλήψεις. Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνον εγκλήματα, αλλά και το ποινικό δίκαιο, και τον καθηγητή που διδάσκει ποινικό δίκαιο και, συνάμα, το αναπόφευκτο σύγγραμμα με το οποίο ο ίδιος καθηγητής ρίχνει στην γενική αγορά τις παραδόσεις του εν είδει “εμπορεύματος”. Έτσι πολλαπλασιάζεται ο εθνικός πλούτος. Για να μην αναφέρουμε την ατομική απόλαυση που παρέχει το χειρόγραφο του συγγράμματος στον δημιουργό του, όπως μάς λέει ένας πολύ αξιόπιστος μάρτυρας, ο καθηγητής Roscher, ιδρυτής της παλαιότερης σχολής πολιτικής οικονομίας στην Γερμανία.

»Πέραν τούτου, ο καθηγητής παράγει ολόκληρη την αστυνομία και την ποινική δικονομία, κλητήρες, δικαστές δημίους, ενόρκους και λοιπά. Όλοι αυτοί οι ετερόκλητοι επαγγελματικοί κλάδοι, που αποτελούν ισάριθμες κατηγορίες του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, αναπτύσσουν διάφορες ικανότητες του ανθρώπινου πνεύματος• φτιάχνουν νέες ανάγκες, αλλά και νέους τρόπους για την ικανοποίησή τους. Τα βασανιστήρια και μόνο, έγιναν αφορμή για τις ευφυέστερες μηχανικές εφευρέσεις, ενώ πλήθος τίμιοι χειρώνακτες απασχολούνται στην παραγωγή των σχετικών εργαλείων.

»Ο εγκληματίας παράγει μία εντύπωση –εν μέρει ηθική, εν μέρει τραγική, αναλόγως– και έτσι προσφέρει μια “υπηρεσία” στην διακίνηση των ηθικών και αισθητικών συγκινήσεων του κοινού. Δεν παράγει μόνον συγγράμματα ποινικού δικαίου, ούτε απλώς τους ποινικούς κώδικες και τους νομοθέτες. Παράγει και τέχνη, ωραία λογοτεχνία, μυθιστορήματα, ακόμη και τραγωδίες, όπως αποδεικνύουν όχι μόνον η Ενοχή του Μύλνερ και οι Ληστές του Σίλλερ, αλλά και αυτός ο Οιδίπους και ο Ριχάρδος ο Τρίτος. Ο εγκληματίας σπάζει την μονοτονία και την καθημερινή ασφάλεια της αστικής ζωής. Έτσι, την προστατεύει από την τελμάτωση και προκαλεί την ανήσυχη ένταση και την κινητικότητα, χωρίς τις οποίες θα αμβλυνόταν ακόμη και η ορμή του ανταγωνισμού. Δίνει κίνητρο στις παραγωγικές δυνάμεις.

»Το έγκλημα αποσύρει από την αγορά εργασίας τμήμα του περιττού πληθυσμού, οπότε μειώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργατών, εμποδίζοντας, έως έναν βαθμό, την πτώση του μισθού κάτω από το ελάχιστο όριο, ενώ παράλληλα ο αγώνας εναντίον του εγκλήματος απορροφά ένα άλλο τμήμα του ίδιου πληθυσμού. Άρα, ο εγκληματίας αναδεικνύεται σε μιαν από εκείνες τις φυσικές “εξισορροπήσεις” που αποκαθιστούν το σωστό επίπεδο και ανοίγουν μιαν ολόκληρη προοπτική “ωφέλιμων κλάδων απασχόλησης”.

»Οι επενέργειες του εγκλήματος στην εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων θα μπορούσαν να αποδειχθούν ως την τελευταία λεπτομέρεια. Οι κλειδαριές θα είχαν αποκτήσει την σημερινή τους αρτιότητα, αν δεν υπήρχαν κλέφτες; Η νομισματοκοπία θα έφθανε στην τωρινή της τελειότητα, αν δεν υπήρχαν παραχαράκτες; Το μικροσκόπιο, θα έβρισκε ποτέ τρόπο να περάσει στην συνήθη εμπορική σφαίρα, αν δεν γινόταν απάτη στο εμπόριο; Τέλος, η εφαρμοσμένη χημεία δεν οφείλει στην νοθεία των εμπορευμάτων και στην προσπάθεια ανακάλυψής της όσα ακριβώς οφείλει και στον τίμιο παραγωγικό ζήλο; Το έγκλημα επινοεί διαρκώς νέα επιθετικά μέσα για να προσβάλλει την ιδιοκτησία και έτσι γεννά και νέα αμυντικά μέσα, οπότε επιδρά παραγωγικά στην ανακάλυψη νέων μηχανών –όπως ακριβώς και οι απεργίες.

»Ας αφήσουμε όμως την σφαίρα του ιδιωτικού εγκλήματος. Χωρίς εθνικό έγκλημα, θα μπορούσε να υπάρξει παγκόσμια αγορά; Θα υπήρχαν έθνη; Άραγε, το δέντρο της αμαρτίας δεν είναι ταυτόχρονα και δέντρο της γνώσης, από την εποχή του Αδάμ ως σήμερα; Στον Μύθο των Μελισσών (1705), ο Μάντεβιλ έχει αποδείξει την παραγωγική δύναμη που διαθέτουν όλα τα πιθανά είδη επαγγελμάτων, αλλά και το γενικό συμπέρασμα όλου αυτού του επιχειρήματος: Αυτό που ονομάζουμε στον κόσμο μας Κακό, είτε ηθικό είτε φυσικό, είναι η μεγάλη αρχή που μάς κάνει κοινωνικά πλάσματα, η σταθερή βάση, η ζωή και το στήριγμα όλων των τεχνών και των ενασχολήσεων ανεξαιρέτως• και την στιγμή που θα έπαυε να υπάρχει το Κακό, η κοινωνία θα ήταν καταδικασμένη να φθαρεί, αν όχι να καταποντιστεί αύτανδρη. Μόνο που, βέβαια, ο Μάντεβιλ ήταν απείρως πιο τολμηρός και έντιμος από τους φιλισταίους απολογητές της αστικής κοινωνίας».

Ο Γερμανός φιλόσοφος δεν μάς εξηγεί, βεβαίως, γιατί ο Κάϊν σκότωσε τον Άβελ και σε ποιον βαθμό αυτό το έγκλημα επηρέασε τις παραγωγικές σχέσεις –πριν πάρει σάρκα και οστά η «καταραμένη» αστική κοινωνία.