του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Με τον Μάρκο Δραγούμη γνωριστήκαμε το 1987 στο Στρασβούργο, όταν ήταν επικεφαλής της Ελληνικής Μετάφρασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Από τότε αρχίσαμε να ανταλλάσσουμε απόψεις για τον φιλελευθερισμό και τις ιστορικές του καταβολές, με αποτέλεσμα ο μετέπειτα συγγραφέας του έργου «Η Πορεία προς τον Φιλελευθερισμό» να αποφασίσει την συγγραφή αυτού του περίφημου βιβλίου. Βιβλίο μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα –όπου η βιβλιογραφία για τον φιλελευθερισμό είναι πάμπτωχη. Στο βιβλίο αυτό, ο πολυδιαβασμένος και πολύγλωσσος Μάρκος Δραγούμης έδωσε τον καλύτερο εαυτό του. Ίσως γιατί θα ήθελε να αποδείξει ότι, όταν ήταν νεώτερος, είχε κάνει λάθος σε κάποιες ιδεολογικές του επιλογές.
Δεινός χειριστής των ελληνικών και των φιλελεύθερων ιδεών, ο Μάρκος Δραγούμης στην «Πορεία προς τον Φιλελευθερισμό» αναδεικνύει την κορυφαία σημασία που δίνει η φιλελεύθερη αντίληψη στον άνθρωπο και στο εγώ του.
«Ο φιλελευθερισμός», έγραφε, «ως σύνολο ιδεών, δεν λειτουργεί καν παρηγορητικώς για τους οπαδούς του διότι, σε αντίθεση με τις ολοκληρωμένες τελειωμένες τελοκρατικές ιδεολογίες, δεν προσφέρει έτοιμες λύσεις, αναπαυτικές βεβαιότητες, δεν ναρκώνει τον νου, βασίζεται στην εγρήγορση της συνδυαστικής και ανασυνδυαστικής φαντασίας του ατόμου μάλλον παρά στην συναγωγή τελικών συμπερασμάτων από αξιωματικές αρχές. Το μόνο αξίωμα, το μόνο άρθρον πίστεως του φιλελεύθερου είναι το πρωτείο του ατόμου και τα δικαιώματά του, όλα τα άλλα στασιάζονται, ποικίλλουν, εξελίσσονται και προβληματίζουν.
»Οι φιλελεύθερες ιδέες δεν έχουν ένα πρόσωπο ως θεμελιωτή, ένα κόμμα ως μέσο προωθήσεώς τους, δεν είναι ιδιοκτησία κανενός, αλλά λειτουργούν όπως τα αγαθά κοινής χρήσεως, όπως ο αέρας για να αναπνέουν ελεύθερα οι πολίτες, αυτό το μόνο φανερό, ξέσκεπο χαρτί στο πολιτικό παιχνίδι. Κυρίαρχο μέλημα των φιλελεύθερων είναι να μην θιγούν τα κυρίαρχα άτομα, που αρέσκονται να φιλοκαλούν μετ’ ευτελείας και να στοχοθετούν εν ασφαλεία. Ο φιλελεύθερος λόγος απευθύνεται έτσι στον καθένα, όχι σε όλους μαζί. Από το μπαλκόνι προτιμά τη συνομιλία και δεν αφίσταται ποτέ της αρχής ότι ο πολιτισμός είναι επιλογή ατόμων, όχι αποτέλεσμα τιτάνιας σύγκρουσης υπερατομικών δυνάμεων ή δώρο μιας θεότητας νοουμένης ως οριακώς επηρεάσιμης μέσω της προσευχής».
Αυτά πρέσβευε ο Μάρκος Δραγούμης και προσέθετε ότι «ο φιλελευθερισμός κατηγορείται στην Ελλάδα ταυτοχρόνως ως παλιομοδίτικος, ξεπερασμένος και ως πρωτόφαντος, ξενοφερμένος. Μερικοί τον αντιπαρέρχονται ως έναν ακόμη –ισμό, μετά τον κομμουνισμό, τον φασισμό ή τον σοσιαλισμό. Ακόμη και σε μια μεταϊδεολογική εποχή, ωστόσο, οι άνθρωποι είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένοι να δράσουν σκεπτόμενοι και να σκεφθούν δρώντες. Αυτήν ακριβώς την διαδικασία ευνοεί η φιλελεύθερη πρόταση γενικώς και αυτήν εξεικονίζει η Πορεία Προς Τον Φιλελευθερισμό ειδικώς».
Λύτρωση του κοινού νου και του απλού λόγου φιλοδοξούσε η τότε προσπάθειά του –που σήμερα είναι πέρα για πέρα επίκαιρη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου