ΚΡΑΣΙ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ

Ένα αιρετικό για ορισμένους βιβλίο που λέει, όμως, μεγάλες αλήθειες και ανοίγει νέους δρόμους στους ανρθώπους που αγαπούν το κρασί

του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Ο άνθρωπος που αγαπά το κρασί και είναι πάντα περίεργος γύρω από τα μυστικά του, δεν μπορεί να μην διαβάσει –επειγόντως, θα λέγαμε– το βιβλίο του Τζόναθαν Νόσσιτερ. Ένα βιβλίο στο οποίο εκ προοιμίου ο συγγραφέας μάς εξηγεί ότι το κρασί αποτελεί θεματοφύλακα της μνήμης των ανθρώπων, γιατί συνδέεται με την γεύση, η οποία διαρκώς εξελίσσεται και άρα είναι πάντα ζωντανή.

Υπό αυτή την έννοια, το κρασί εκφράζει έναν τόπο, τον φορέα μιας συλλογικής ταυτότητας, τα πολιτισμικά στοιχεία ενός τόπου και την ιστορία της σχέσης του με την ίδια την φύση –το έδαφός του, το κλίμα του, κλπ. Ένα καλό κρασί που προέρχεται από ένα πολυσύνθετο αμπελοτόπι, όπου τα σταφύλια μεγαλώνουν γεμάτα σφρίγος (και χωρίς χημικά δηλητήρια) και οι συνθήκες της ανάπτυξής τους είναι ευνοϊκές, έχει το ίδιο προσδόκιμο ζωής με έναν άνθρωπο, 60 με 80 χρόνια (όπως, άλλωστε, και ένα καλοδιατηρημένο αμπέλι, κάτι που αναμφίβολα δεν αποτελεί σύμπτωση). Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το κρασί δεν παύει να εξελίσσεται, μόλις μπει στο μπουκάλι, από την γέννησή του μέχρι τον θανατό του, δηλαδή την στιγμή που το καταναλώνουμε.

Ποιος όμως καθορίζει την γεύση του κρασιού σήμερα και πώς; Αυτό είναι το ερώτημα που απασχολεί τον Τζόναθαν Νόσσιτερ στις 460 σελίδες του βιβλίου του «Κρασί και Εξουσία» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Vinetum.

Όλα τα κρασιά κινδυνεύουν να γίνουν ίδια, εκτιμά ο συγγραφέας, καθώς χάνουν σιγά-σιγά την εντοπιότητά τους προσπαθώντας να γίνουν αρεστά σε όλους. Στο στόχαστρό του είναι τα κρασιά με απλοϊκή γεύση που εντυπωσιάζουν (και ξεγελούν) τους αδαείς ουρανίσκους επειδή είναι «γεμάτα» και γλυκά, χάρη στην υψηλή περιεκτικότητά τους σε οινόπνευμα και την ωρίμανσή τους σε καινούργια δρύϊνα βαρέλια. Πρόκειται για κρασιά πασπαρτού, για τις καταναλωτικές μάζες, όπως αυτά που παράγονται κατά κόρον σε χώρες του Νέου Κόσμου, π.χ. Αργεντινή. Τα αληθινά περίπλοκα κρασιά, εκείνα που εκφράζουν και το αμπελοτόπι τους ενσωματώνοντας την οξύτητα και την αίσθηση ευγενούς πικρίλας, έχουν πάψει πια να είναι της μόδας.

Ο Νόσσιτερ δεν χαρίζεται στους οινολόγους που φτιάχνουν τα κρασιά της παγκοσμιοποίησης, στους οινοδημοσιογράφους που τα υποστηρίζουν και στους οινοχόους που τα σερβίρουν. Στιγματίζει επίσης την «σκανδαλώδη πολιτική» των υπερπολυτελών εστιατορίων τριών αστέρων Μισελέν, ειδικά όσον αφορά στην τιμολόγηση του κρασιού. Για τον Νόσσιτερ το κρασί είναι το σημείο εκείνο όπου τέμνονται η γεωργία με τον ανθρώπινο πολιτισμό. Ως εκ τούτου, το κρασί, καθώς ενσαρκώνει την ιστορία του τόπου παραγωγής του, αλλά και των ανθρώπων, είναι ένα είδος «υγρής μνήμης» της ανθρωπότητας:

«Η μαρτυρία της πείρας, όσο αμείλικτη κι αν είναι, είναι ουσιαστική για την ηθική μας επιβίωση. Η μαρτυρία, η διατήρηση της μνήμης, αποτελεί θεμέλιο κάθε πολιτισμού. Το κρασί αποτελεί την πλέον ρευστή και δυναμική μορφή της μνήμης […] Οι άνθρωποι που έχουν εξουσία συχνά φοβούνται το γούστο, γιατί η έκφραση του γούστου υποκαθιστά την εξουσία στα χέρια του ατόμου, απομακρύνοντάς το από ό,τι επιτάσσουν οι αρχές, τα σωματεία και οι εταιρείες, οι θεσμοί, το κράτος […] Το πολιτικώς ορθόν δεν είναι τίποτα περισσότερο από την εθελουσία καταπίεση των δικών μας προτιμήσεων». Γι αυτό, προσθέτει ο συγγραφέας, «το βιβλίο αυτό είναι ένα προσκλητήριο να εξεγερθούμε ενάντια στους φόβους μας, ώστε να ξαναβρούμε την ελευθερία –δηλαδή την βαθύτερη έννοια – της γεύσης».

Αυτός προφανώς είναι και ο λόγος που ο Αμερικανός συγγραφέας περιπλανάται στα στέκια του κρασιού της γαλλικής πρωτεύουσας (κάβες, οινομαγειρεία και εστιατόρια), αλλά και σε αμπελοτόπια της Βουργουνδίας, δοκιμάζοντας κρασιά και καταγράφοντας εντυπώσεις. Συζητά με επαγγελματίες του χώρου για τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ κρασιού, γεύσης, γούστου, εξουσίας και συλλογικής μνήμης και δεν διστάζει να κατακεραυνώσει όσους θεωρεί υπαίτιους για την ομογενοποίηση της γεύσης του κρασιού.

Ο Τζόναθα Νόσσιτερ σπούδασε Αρχαία Ελληνικά στο Πανεπιστήμιο του Ντάρτμουθ και Ζωγραφική στις σχολές Καλών Τεχνών του Σαν Φρανσίσκο και του Παρισιού. Με το κρασί ασχολήθηκε για πρώτη φορά όταν εργάστηκε ως οινοχόος σε εστιατόρια της Νέας Υόρκης. Παράλληλα, έκανε καρριέρα ως σκηνοθέτης. Η ταινία του Sunday κέρδισε το πρώτο βραβείο στα φεστιβάλ Sundance και Deauville το 1997, ενώ άλλα έργα του είναι το Signs And Wonders (που γυρίστηκε εν μέρει και στην Ελλάδα) και το Rio Sex Comedy (που μόλις ολοκληρώθηκε και θα προβληθεί φέτος στους κινηματογράφους). Στο ευρύ κοινό είναι γνωστός για την ταινεία του Mondovino, ένα από τα τέσσερα μόνο ντοκυμαντέρ που έχουν προταθεί ποτέ για το βραβείο του Χρυσού Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών (2004).

Εάν το Mondovino είναι μια κριτική ματιά επάνω στην σύγχρονη οινοβιομηχανία, το «Κρασί και Εξουσία» είναι, όπως λέει ο Νόσσιτερ, μια πιο προσωπική περιπέτεια που συνδέει τον έρωτά του με το κρασί και το σινεμά, ιδωμένα μέσα από το πρίσμα της Γαλλίας. Ο αναγνώστης θα έρθει αντιμέτωπος με ένα συναρπαστικό βιβλίο που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, το οποίο θα τον ταξιδέψει στην οινική Γαλλία με πολλές αναφορές και παραλληλισμούς στον «σινεφίλ» κινηματογράφο και ζωντανούς, πολλές φορές αστείους, διαλόγους (το βιβλίο θα μπορούσε να θεωρηθεί και οδηγός με τις καλύτερες διευθύνσεις καβών, εστιατορίων και bars a vins του Παρισιού, ενώ ο συγγραφέας προτείνει με τον τρόπο του πολλά κρασιά).

Το «Κρασί και Εξουσία» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Γαλλία, όπου σημείωσε εμπορική επιτυχία, ενώ πρόφατα κυκλοφόρησε και στις ΗΠΑ με τον τίτλο «Liquid Memory». Στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Vinetum σε τιμή πώλησης 25 ευρώ.