του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Την καλύτερη, ίσως, ερμηνεία για τα γεγονότα στην Τυνησία και την εξέλιξή τους έδωσε ο Λίβυος πρόεδρος-δικτάτωρ Μουαμάρ Καντάφι. Αρκετά τρομοκρατημένος, δήλωσε ότι οι λαϊκές αντιδράσεις κατά του καθεστώτος Ζινε ελ-Αμπεντίν Μπεν Αλί υπήρξαν υπερβολικές. Είναι έτσι; Καθόλου, όπως θα δούμε πιο κάτω.
Κάποιοι αναλυτές ισχυρίζονται ότι η λαϊκή εξέγερση στην Τυνησία οφείλεται σε οικονομικούς λόγους, κυρίως δε στην ακρίβεια, την ανεργία και τον πάντα αυξημένο πληθωρισμό. Η ερμηνεία αυτή είναι σχετική. Διότι η τυνησιακή οικονομία δεν ήταν και δεν είναι από τις πιο αδύναμες στην βόρειο Αφρική. Αντιθέτως, ήταν η ταχύτερα αναπτυσσόμενη και με κάποιες προσπάθειες θα μπορούσε πολύ σύντομα να πετύχει καλύτερες επιδόσεις.
Όχι. Το πρόβλημα της Τυνησίας είναι πρωτίστως πολιτικό. Οι νέοι της χώρας αυτής, που αντιπροσωπεύουν το 50% του πληθυσμού της, ξεσηκώθηκαν κατά της δικτατορίας. Από το 1956 που έγινε ανεξάρτητη, η Τυνησία γνώρισε δύο προέδρους: τον Χαμπίμπ Μπουργκίμπα, που ηγήθηκε της ανεξαρτησίας της χώρας από την Γαλλία, και τον Μπεν Αλί ο οποίος, ανατρέποντας τον Μπουργκίμπατ ο 1987, παρέμεινε στην εξουσία μέχρι την 14η Ιανουαρίου 2011.
Το καθεστώς Μπεν Αλί στην αρχή επικαλείτο την δημοκρατία, αλλά γρήγορα έδειξε τις προθέσεις του. Από το 1990 και μετά, στο όνομα της καταπολέμησης του ισλαμισμού, εγκατέστησε μία εξόχως αυταρχική δικτατορία, ενισχύοντας την συμμετοχή του ιδρυθέντος από τον Χ. Μπουργκίμπα κόμματος του Συνταγματικού Δημοκρατικού Συναγερμού (RDC) σε όλες τις αρθρώσεις του κράτους και της κοινωνίας. Υπό αυτή την έννοια, σε μία χώρα χωρίς ελευθερία του τύπου, με διαδικτυακή λογοκρισία και με μία συμβολική αντιπολίτευση σε ένα αδύναμο Κοινοβούλιο, ο τίτλος του κυβερνώντος κόμματος ήταν εξοργιστικά κυνικός.
Από την άλλη πλευρά, η προσωπολατρεία συμβάδιζε με την βαθειά βιαιότητα και διαφθορά του καθεστώτος, το οποίο είχε εξουδετερώσει στο εσωτερικό κάθε αντιπολιτευτική δύναμη. Κορυφαία έκφραση αυτής της διαφθοράς ήταν η σύζυγος του Τυνήσιου δικτάτορα, η Λεϊλά Τραμπελσί, η οικογένεια της οποίας ήλεγχε τα πάντα στην οικονομία. Τράπεζες, δημόσιες επιχειρήσεις, ταμιευτήρια και κρατικές προμήθειες βρίσκονταν στα χέρια της προεδρικής συζύγου, η οποία μία ή δύο φορές τον μήνα πήγαινε με το προεδρικό αεροπλάνο για ψώνια και άλλα τινα στην Ελβετία.
Ωστόσο, το προκλητικό αυτό καθεστώς ήταν ανθεκτικό γιατί οι Τυνήσιοι είχαν τον φόβο του Ισλάμ και τους επηρέαζαν τα αιματηρά γεγονότα στην γειτονική τους Αλγερία. Παρόλα αυτά, ως φαίνεται, το καζάνι έβραζε. Έτσι, όταν ένας μικροπωλητής, ο Μουχαμέτ Μπουαζιζί, αυτοπυρπολήθηκε γιατί η αστυνομία κατέστρεψε την αυτοσχέδια εγκατάστασή του πωλήσεως λαχανικών επειδή δεν είχε άδεια, η έκρηξη που σημειώθηκε άρχισε να παίρνει τεράστιες διαστάσεις. Με αφετηρία την πόλη Σίντι Μπουζίντ ξεκίνησαν από την 17η Δεκεμβρίου 2010 μαζικές διαδηλώσεις, οι οποίες ναι μεν έδιωξαν τον Μπεν Αλί και το περιβάλλον του –που είχε προλάβει να στείλει στο εξωτερικό 6 δισεκατ. δολλάρια– πλην όμως, για την ώρα τουλάχιστον, οι δομές του καθεστώτος είναι πάντα υπαρκτές στην χώρα.
Το ερώτημα που τίθεται είναι τί θα γίνει στην συνέχεια. Η υπό τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου προσωρινή κυβέρνηση περιλαμβάνει μόνον τρεις υπουργούς από την αντιπολίτευση, ενώ στα ζωτικά υπουργεία βρίσκονται τα ίδια άτομα και επί Μπεν Αλί, με πρωθυπουργό τον κ. Μωχάμεντ Γκανουσί. Ένα άλλο, πιο σοβαρό, ερώτημα είναι αυτό των επιπτώσεων που η τυνησιακή επανάσταση θα έχει στις άλλες αραβικές χώρες και τα επίσης αυταρχικά καθεστώτα τους.
Αίγυπτος, Συρία, Λιβύη, Μαρόκο, Αλγερία, Ιορδανία και χώρες του Κόλπου είναι δικτατορίες, ορισμένες από τις οποίες έχουν στο εσωτερικό τους ισχυρά ισλαμικά κινήματα. Τί μπορεί να συμβεί λοιπόν στις χώρες αυτές και ποια θα είναι η στάση της Δύσης απέναντί τους; Στην περίπτωση της Τυνησίας, όπου η ισλαμική αντιπολίτευση είναι ισχνή, η Δύση κατεδίκασε το καθεστώς Μπεν Αλί και η Γαλλία ειδικότερα αρνήθηκε να δεχθεί στο έδαφός της τον εκδιωχθέντα από τον λαό δικτάτορα. Αν όμως παρόμοια φαινόμενα σημειωθούν για παράδειγμα στην Αίγυπτο ή στην Συρία, ποια θα είναι η δυτική στάση;
Ένα άλλο ερώτημα που επίσης τίθεται είναι αυτό των δυνατοτήτων που έχουν οι αραβικές χώρες να εξελιχθούν σε δημοκρατίες –ιδιαίτερα δε όταν στο εσωτερικό τους υπάρχει η πίεση του φανατικού Ισλάμ. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι εξελίξεις στην Τυνησία απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και το ίδιο ισχύει με τις επιπτώσεις τους στον υπόλοιπο αραβικό κόσμο.
Την καλύτερη, ίσως, ερμηνεία για τα γεγονότα στην Τυνησία και την εξέλιξή τους έδωσε ο Λίβυος πρόεδρος-δικτάτωρ Μουαμάρ Καντάφι. Αρκετά τρομοκρατημένος, δήλωσε ότι οι λαϊκές αντιδράσεις κατά του καθεστώτος Ζινε ελ-Αμπεντίν Μπεν Αλί υπήρξαν υπερβολικές. Είναι έτσι; Καθόλου, όπως θα δούμε πιο κάτω.
Κάποιοι αναλυτές ισχυρίζονται ότι η λαϊκή εξέγερση στην Τυνησία οφείλεται σε οικονομικούς λόγους, κυρίως δε στην ακρίβεια, την ανεργία και τον πάντα αυξημένο πληθωρισμό. Η ερμηνεία αυτή είναι σχετική. Διότι η τυνησιακή οικονομία δεν ήταν και δεν είναι από τις πιο αδύναμες στην βόρειο Αφρική. Αντιθέτως, ήταν η ταχύτερα αναπτυσσόμενη και με κάποιες προσπάθειες θα μπορούσε πολύ σύντομα να πετύχει καλύτερες επιδόσεις.
Όχι. Το πρόβλημα της Τυνησίας είναι πρωτίστως πολιτικό. Οι νέοι της χώρας αυτής, που αντιπροσωπεύουν το 50% του πληθυσμού της, ξεσηκώθηκαν κατά της δικτατορίας. Από το 1956 που έγινε ανεξάρτητη, η Τυνησία γνώρισε δύο προέδρους: τον Χαμπίμπ Μπουργκίμπα, που ηγήθηκε της ανεξαρτησίας της χώρας από την Γαλλία, και τον Μπεν Αλί ο οποίος, ανατρέποντας τον Μπουργκίμπατ ο 1987, παρέμεινε στην εξουσία μέχρι την 14η Ιανουαρίου 2011.
Το καθεστώς Μπεν Αλί στην αρχή επικαλείτο την δημοκρατία, αλλά γρήγορα έδειξε τις προθέσεις του. Από το 1990 και μετά, στο όνομα της καταπολέμησης του ισλαμισμού, εγκατέστησε μία εξόχως αυταρχική δικτατορία, ενισχύοντας την συμμετοχή του ιδρυθέντος από τον Χ. Μπουργκίμπα κόμματος του Συνταγματικού Δημοκρατικού Συναγερμού (RDC) σε όλες τις αρθρώσεις του κράτους και της κοινωνίας. Υπό αυτή την έννοια, σε μία χώρα χωρίς ελευθερία του τύπου, με διαδικτυακή λογοκρισία και με μία συμβολική αντιπολίτευση σε ένα αδύναμο Κοινοβούλιο, ο τίτλος του κυβερνώντος κόμματος ήταν εξοργιστικά κυνικός.
Από την άλλη πλευρά, η προσωπολατρεία συμβάδιζε με την βαθειά βιαιότητα και διαφθορά του καθεστώτος, το οποίο είχε εξουδετερώσει στο εσωτερικό κάθε αντιπολιτευτική δύναμη. Κορυφαία έκφραση αυτής της διαφθοράς ήταν η σύζυγος του Τυνήσιου δικτάτορα, η Λεϊλά Τραμπελσί, η οικογένεια της οποίας ήλεγχε τα πάντα στην οικονομία. Τράπεζες, δημόσιες επιχειρήσεις, ταμιευτήρια και κρατικές προμήθειες βρίσκονταν στα χέρια της προεδρικής συζύγου, η οποία μία ή δύο φορές τον μήνα πήγαινε με το προεδρικό αεροπλάνο για ψώνια και άλλα τινα στην Ελβετία.
Ωστόσο, το προκλητικό αυτό καθεστώς ήταν ανθεκτικό γιατί οι Τυνήσιοι είχαν τον φόβο του Ισλάμ και τους επηρέαζαν τα αιματηρά γεγονότα στην γειτονική τους Αλγερία. Παρόλα αυτά, ως φαίνεται, το καζάνι έβραζε. Έτσι, όταν ένας μικροπωλητής, ο Μουχαμέτ Μπουαζιζί, αυτοπυρπολήθηκε γιατί η αστυνομία κατέστρεψε την αυτοσχέδια εγκατάστασή του πωλήσεως λαχανικών επειδή δεν είχε άδεια, η έκρηξη που σημειώθηκε άρχισε να παίρνει τεράστιες διαστάσεις. Με αφετηρία την πόλη Σίντι Μπουζίντ ξεκίνησαν από την 17η Δεκεμβρίου 2010 μαζικές διαδηλώσεις, οι οποίες ναι μεν έδιωξαν τον Μπεν Αλί και το περιβάλλον του –που είχε προλάβει να στείλει στο εξωτερικό 6 δισεκατ. δολλάρια– πλην όμως, για την ώρα τουλάχιστον, οι δομές του καθεστώτος είναι πάντα υπαρκτές στην χώρα.
Το ερώτημα που τίθεται είναι τί θα γίνει στην συνέχεια. Η υπό τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου προσωρινή κυβέρνηση περιλαμβάνει μόνον τρεις υπουργούς από την αντιπολίτευση, ενώ στα ζωτικά υπουργεία βρίσκονται τα ίδια άτομα και επί Μπεν Αλί, με πρωθυπουργό τον κ. Μωχάμεντ Γκανουσί. Ένα άλλο, πιο σοβαρό, ερώτημα είναι αυτό των επιπτώσεων που η τυνησιακή επανάσταση θα έχει στις άλλες αραβικές χώρες και τα επίσης αυταρχικά καθεστώτα τους.
Αίγυπτος, Συρία, Λιβύη, Μαρόκο, Αλγερία, Ιορδανία και χώρες του Κόλπου είναι δικτατορίες, ορισμένες από τις οποίες έχουν στο εσωτερικό τους ισχυρά ισλαμικά κινήματα. Τί μπορεί να συμβεί λοιπόν στις χώρες αυτές και ποια θα είναι η στάση της Δύσης απέναντί τους; Στην περίπτωση της Τυνησίας, όπου η ισλαμική αντιπολίτευση είναι ισχνή, η Δύση κατεδίκασε το καθεστώς Μπεν Αλί και η Γαλλία ειδικότερα αρνήθηκε να δεχθεί στο έδαφός της τον εκδιωχθέντα από τον λαό δικτάτορα. Αν όμως παρόμοια φαινόμενα σημειωθούν για παράδειγμα στην Αίγυπτο ή στην Συρία, ποια θα είναι η δυτική στάση;
Ένα άλλο ερώτημα που επίσης τίθεται είναι αυτό των δυνατοτήτων που έχουν οι αραβικές χώρες να εξελιχθούν σε δημοκρατίες –ιδιαίτερα δε όταν στο εσωτερικό τους υπάρχει η πίεση του φανατικού Ισλάμ. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι εξελίξεις στην Τυνησία απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και το ίδιο ισχύει με τις επιπτώσεις τους στον υπόλοιπο αραβικό κόσμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου