Ο Νικολό Μακιαβέλι, η μεγάλη αυτή προσωπικότητα του 16ου αιώνα, υπήρξε θεμελιωτής της σύγχρονης Πολιτικής Επιστήμης και εμπνευστής των θεμελιωδών αρχών του «σκληρού» μάνατζμεντ και μάρκετινγκ. Τόσα χρόνια μετά, οι παρατηρήσεις του μπορούν και ασκούν σημαντική επιρροή στον σύγχρονο μάνατζερ, μέσα από το βιβλίο των P.Harris, A.Lock και P.Rees
του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Αν και το βιβλίο των Harris, Lock και Rees «Ο Μακιαβέλι στο Σύγχρονο Μάρκετινγκ και Μάνατζμεντ» (εκδ. Περίπλους) κυκλοφόρησε το 2002, καλά θα έκαναν οι επιχειρηματίες και τα στελέχη των επιχειρήσεων, με την ευκαιρία του νέου έτους, να το διαβάσουν. Είναι φοβερά ενδιαφέρον, διδακτικό και απομυθοποιητικό. Διότι, ο Μακιαβέλι που παρουσιάζεται στις 450 σελίδες του βιβλίου από κορυφαίες ακαδημαϊκές και άλλες προσωπικότητες, διαφέρει ριζικά από τα επίθετα που τού δόθηκαν.
Τον χαρακτήρισαν τον πιο διεφθαρμένο και αντιπαθή άνθρωπο που γεννήθηκε ποτέ. Το όνομά του έγινε σύμβολο της πιο ανήθικης πολιτικής. Τού έχουν χρεωθεί, αδίκως, όλες οι αποκρουστικές ιδιότητες του ανθρώπου: πανουργία, υποκρισία, σκοτεινές και ύπουλες ενέργειες. Τού αποδόθηκε και το ιησουϊτικό: ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Επικρίθηκε σφόδρα ως ανήθικος διδάσκαλος, εμπνεόμενος από τον διάβολο! Το έργο του είχε τεθεί εκτός νόμου από την Καθολική Εκκλησία για περισσότερα από 300 χρόνια. Και όλα αυτά, προήλθαν από τους δήθεν μαθητές του.
Ωστόσο, το μόνο που επιθυμούσε ο Μακιαβέλι ήταν να προστατεύσει το αφεντικό του και να διαφυλάξει τον ηγεμόνα και εργοδότη του από τους κινδύνους που τον περιέβαλλαν. Δόγμα του η δια παντός μέσου προαγωγή της δύναμης και της ευημερίας του κράτους και των πολιτών του, χωρίς να λαμβάνονται και πολύ υπ΄ όψιν οι ηθικοί κανόνες. Αγαπούσε υπερβολικά την πατρίδα του και απεχθανόταν τους ευγενείς, διότι αναχαίτιζαν την εξέλιξη και την μεταρρύθμιση. Ήταν παθιασμένος για την πρόοδο και την εξέλιξη. Πίστευσε σε ένα κλίμα ελευθερίας και ισότητας μεταξύ των ανθρώπων και αμφισβήτησε τους συμβούλους και κάθε μορφής παρατρεχάμενους. Όπως γράφει η Μπεατρίτσε Ρανγκόνι Μακιαβέλι, ο πρόγονός της στράφηκε στις μεγάλες μορφές του παρελθόντος για να βρει απαντήσεις στα προβλήματα των ημερών του.
Πεντακόσια χρόνια αργότερα, μία ομάδα από καθηγητές πανεπιστημίου, ιστορικούς και ειδικούς των κοινωνικών, οικονομικών και ανθρωπιστικών επιστημών, συναντήθηκαν σε διεθνές συνέδριο που διοργανώθηκε στο Metropolitan University του Μάντσεστερ, για να συζητήσουν αν ο συγγραφέας του Ηγεμόνα έχει ακόμη απαντήσεις για τα πολυάριθμα προβλήματα της κοινωνίας μας. Αυτό το αριστούργημα, ο Ηγεμόνας, αποτελεί πραγματικό άθλο και οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό έχουν εφαρμοσθεί στην σφαίρα της πολιτικής, τόσο στις μέρες μας όσο και κατά το παρελθόν, σε πολύ διαφορετικούς τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, όπως είναι το μάνατζμεντ και το μάρκετινγκ.
Αντίθετα με την άποψη της εποχής του, που υποστήριζε ότι η ιστορία καθορίζεται από τον Θεό και το πεπρωμένο, ο Μακιαβέλι βεβαίωσε ότι ο homo faber έχει την ελεύθερη βούληση να καθορίζει ο ίδιος την τύχη του και να διαθέτει τις ικανότητες να προσαρμόζει την συμπεριφορά του στις ανάγκες της εποχής του.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, στην πραγματικότητα, το αριστούργημα του Μακιαβέλι ήταν αίτηση εργασίας η οποία απευθυνόταν σε έναν ηγεμόνα της εποχής του. Ποτέ όμως δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Από την άλλη πλευρά, ο συγγραφέας ήταν υπερβολικά έξυπνος για να μην συνειδητοποιήσει ότι η επιτυχία δεν είναι το ίδιο πράγμα με την ανάγνωση ενός βιβλίου για την επιτυχία. Από την στιγμή που τα κριτήρια και τα μέτρα σύγκρισης της ερμηνείας της διαφέρουν από άτομο σε άτομο, η επιτυχία ενός ατόμου μπορεί κάλλιστα να αντιπροσωπεύει την αποτυχία κάποιου άλλου. Δεν είναι πάντα εύκολο να προσδιορίσεις τί σημαίνει προσωπική επιτυχία. Αρκετά συχνά, ένας πολυεκατομμυριούχος μπορεί να αισθάνεται το ίδιο ανικανοποίητος με έναν φτωχό.
Το ενδιαφέρον και το πάθος του Μακιαβέλι για την πολιτική το βρίσκουμε στο μάνατζμεντ του σύγχρονου περίπλοκου κόσμου των επιχειρήσεων, όπου συναντάμε όλα τα στοιχεία της αποτυχίας και της επιτυχίας, της γενναιότητας και της δειλίας –για να μην αναφέρουμε την απάτη, την προδοσία, την συνωμοσία και τις γνωστές στρατηγικές που περιγράφονται στον Ηγεμόνα. Ορισμένες συμβουλές που απηύθυνε ο Μακιαβέλι στον Ηγεμόνα, παρουσιάζουν εντυπωσιακή ομοιότητα με τα πράγματα που διέπουν το σύγχρονο μάρκετινγκ και την διαφήμιση. Προτείνει δίκαιες και έντιμες συναλλαγές, διότι θεωρεί ότι αυτό είναι το κλειδί της επιτυχίας. Η οικονομία της σύγχρονης αγοράς είναι πράγματι βασισμένη στην εμπιστοσύνη που αναπτύσσουν οι καταναλωτές και οι κεφαλαιούχοι.
Πάντως, η εμπειρία μάς διδάσκει ότι συχνά υπερισχύει «η αβλεψία του ηγεμόμα στο θέμα της εμπιστοσύνης», ή, καλύτερα, «το δίκαιο του ισχυρότερου». Αυτό μπορούμε να το καταπολεμήσουμε με δύο τρόπους: με ητν επιβολή του νόμου ή με την χρήση βίας. Ο ηγεμόνας πρέπει να είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει και τους δύο τρόπους. Οφείλει να γνωρίζει πότε να είναι «αλεπού» (πανούργος, για να αντιλαμβάνεται τις παγίδες) και πότε «λιοντάρι» (για να φοβίζει και να διώχνει μακρυά τους λύκους). Θα πρέπει οπωσδήποτε να αναγκάζεται να κρατάει τον λόγο του, για να διασώζει τα πολιτικά του πλεονεκτήματα, καθώς και να καλύπτει την αθέτηση των υποσχέσεών του και τις παραβιάσεις του νόμου με καλές δικαιολογίες. Στην πραγματικότητα, ακόμα και η προσποίηση αποτελεί ηγεμονικό προτέρημα, μια που οι άνθρωποι δίνουν ιδιαίτερη σημασία στις εντυπώσεις και κρίνουν επιφανειακά.
Είναι προφανές ότι, στο μάνατζμεντ, οι ικανότητες στις διαπροσωπικές σχέσεις, καθώς και τα ηγετικά προσόντα, είναι στοιχεία σημαντικά για να χτίσει κάποιες μία καριέρα. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, υπάρχουν πολλά άλλα ταλέντα τα οποία σπανίως λαμβάνονται υπ΄ όψιν στα μαθήματα που διδάσκονται στα πανεπιστήμια, επειδή θεωρούνται εξαιρετικά αντισυμβατικά και ανήθικα, ακριβώς όπως πρέπει να εμφανίζονταν οι θεωρίες του Μακιαβέλι στα μάτια των συγχρόνων του.
Ο Μακιαβέλι υπήρξε, επίσης, ο πρώτος που ανέπτυξε θεωρίες περί αντίληψης και επικοινωνίας, στα σημεία του Ηγεμόνα στα οποία διατυπώνει την διάκριση μεταξύ άμεσης προσωπικής εμπειρίας της πραγματικότητας και έμμεσης, μέσω τρίτων, εμπειρίας, δηλώνοντας ότι, επειδή οι άνθρωποι είναι σε γενικές γραμμές δύσπιστοι, δεν εμπιστεύονται τις καινοτομίες μέχρι να τις δοκιμάσουν και να τις βιώσουν μέσα από τις προσωπικές τους εμπειρίες.
Ο Μακιαβέλι δεν μπορεί να θεωρηθεί υπέρμαχος της ελεύθερης αγοράς, αλλά ακόμη κι έτσι, η αλήθεια είναι ότι καταδίκαζε αυτούς που «ζουν από τα έσοδα των πλούσιων ιδιοκτησιών τους, τεμπελιάζοντας, χωρίς να κάνουν τίποτε, χωρίς την παραμικρή σκέψη να καλλιεργήσουν την γη ή να κάνουν κάποιαν άλλη αναγκαία κοπιαστική δουλεία για να ζήσουν». Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι ο Μακιαβέλι πίστευε στο επιχειρηματικό πνεύμα, στην πολιτική δημοκρατία και στην επικοινωνία. Αν και αυστηρός ρεαλιστής, είχε δημοκρατική συνείδηση και υποστήριζε ότι ένα κράτος πρέπει να στηρίζεται στους πολίτες του.
Ο Μακιαβέλι (1469-1527) πέθανε σχετικά φτωχός και ταλαιπωρημένος, γιατί θέλησε να υπηρετήσει την πατρίδα του, επί είκοσι χρόνια, αλλά απομακρύνθηκε από τα δημόσια αξιώματα επειδή είχε συνδεθεί με το προηγούμενο δημοκρατικό καθεστώς. Πριν πεθάνει είπε: «Δεν με νοιάζει αν θα πάω στην Κόλαση, γιατί εκεί θα μπορώ να κάνω παρέα με πάπες, ηγεμόνες και άλλους μεγάλους άνδρες»…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου