του Πάτροκλου Κουδούνη
Όταν το 2001 η UEFA κήρυξε επίσημα τη συμμετοχή της στην εκστρατεία κατά του ρατσισμού, αντιμετώπισα κατ’ αρχάς το θέμα με μια ειρωνική διάθεση. Σκέφτηκα ότι μάλλον η μεγαλύτερη ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Ευρώπης έπρεπε να δείξει πως διαθέτει και αισθητήρες κοινωνικών προβλημάτων σε μια περίοδο που οι αμοιβές ποδοσφαιριστών, το κόστος τηλεοπτικών δικαιωμάτων και γενικότερα το ποδοσφαιρικό χρήμα προκαλούσαν ακόμα κι αυτούς που δεν είχαν ζηλέψει ούτε τα μικρότερα αδέλφια τους… Κάποιοι λοιπόν ίσως να σκέφτηκαν ότι μια επίσημη καμπάνια κατά του ρατσισμού σίγουρα θα ενίσχυε το κοινωνικό προφίλ της ΟΥΕΦΑ.
Αυτή ήταν η πρώτη σκέψη που ήρθε στο μυαλό μου καθώς τότε δεν μπορούσα να φανταστώ ότι ρατσιστικές συμπεριφορές αναπτύσσονταν μέσα σε αγωνιστικούς χώρους!
Λίγους μήνες αργότερα όμως, όταν μια αγγλική ομάδα επισκέφτηκε την Αθήνα για να δώσει αγώνα στα πλαίσια του Champions League , άλλαξα γνώμη. Είδα τότε Έλληνες οπαδούς να πετούν μπανανόφλουδες και να κραυγάζουν σαν χιμπατζήδες κάθε φορά που το έγχρωμο αστέρι των αντιπάλων ακουμπούσε την μπάλα. Έμεινα έκπληκτος γιατί γνώριζα ότι η πλειονότητα του λαού μου, ενός λαού που φημίζεται για τη φιλοξενία του, ποτέ δεν ένιωθε ότι έπρεπε να τιμωρήσει το …διαφορετικό. Στενοχωρήθηκα σφόδρα αλλά συνήλθα σκεφτόμενος τη λέξη …«πλειονότητα». Κατάλαβα ότι αυτό που έβλεπα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η άλογη συμπεριφορά μιας θλιβερής νεανικής μειοψηφίας που ερχόταν στο γήπεδο μόνο και μόνο για να γίνει μέρος ενός αξιοδάκρυτου όχλου. Αμέσως συνειδητοποίησα ότι η οργανωμένη προσπάθεια για την εξάλειψη ρατσιστικών συμπεριφορών στα γήπεδα ήταν απαραίτητη ακόμα κι αν αυτά τα αηδιαστικά «κύματα» διακρίσεων ξεκινούσαν πάντα από περιθωριακά υποκείμενα χωρίς μυαλό και –κυρίως- χωρίς παιδεία!
Πόσο επικίνδυνο είναι όμως, για όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, όταν παρεμφερείς διακρίσεις γίνονται από εκείνους που υποτίθεται ότι διαθέτουν εξαιρετική παιδεία και ορθή κρίση; Πόσο σοφοί μπορεί να είναι οι ηγέτες εκείνοι που αντί να αναζητούν το κοινό ευρωπαϊκό καλό, συνεχίζουν να χωρίζουν την «Ενωμένη» Ευρώπη του 21ου αιώνα σε παραγωγικό - ορθολογικό Βορά και σε «επιπόλαιο» νότο;
Το πρόβλημα του ελληνικού χρέους έδωσε την αφορμή σ’ εκείνους που εντόπιζαν και ανέλυαν κρυφίως τις διακρίσεις μεταξύ εθνών, να βγουν δημοσίως και να επιχειρηματολογήσουν – με οικονομικά επιχειρήματα αυτή τη φορά- υπέρ των ανάρμοστων θέσεών τους. Είναι εκείνοι που δυσκολεύονται ακόμα και σήμερα να κατανοήσουν ότι στα πλαίσια μιας Ένωσης δεν πρέπει να υπάρχουν διακρίσεις.
Φαντάζεστε έναν γερουσιαστή που εκλέγεται στην πολιτεία του Ιλινόι να κατηγορεί τους κατοίκους της Λουιζιάνα γιατί ξενυχτούν περισσότερο και είναι , ως εκ τούτου, λιγότερο ανταγωνιστικοί; Ομοίως περίεργο και αστείο θα έπρεπε να ηχεί στ’ αυτιά μας και ο υπαινιγμός ενός βορειοευρωπαίου σχετικά με την …εργατικότητα των Ιταλών ή των Ελλήνων.
Άλλωστε τα χαρακτηριστικά κάθε λαού ήταν γνωστά προτού ξεκινήσει η μακρά διαδικασία του συνεταιρισμού. Το να ισχυριζόμαστε ότι δεν γνωρίζαμε πως οι Έλληνες υπολείπονται σε πειθαρχία των Γερμανών είναι το ίδιο γελοίο με το να υποστηρίζουμε ότι δεν ήμασταν σίγουροι ότι οι Έλληνες μαγειρεύουν καλύτερα από τους Ολλανδούς!
Αν οι λαοί μας ήταν ίδιοι, δεν θα χρειαζόταν να ενωθούμε. Θα ήμασταν ήδη ενωμένοι!
Αν όλες οι χώρες της ΕΕ διέθεταν αυτοκινητοβιομηχανία γερμανικού επιπέδου, τότε η Γερμανία θα είχε πρόβλημα. Αν πλείστοι εκ των εταίρων μας διέθεταν τις παραλίες ή το ελαιόλαδο της Ελλάδος τότε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα θα εξέλειπαν. Η πολυμέρεια συνιστά μια επιτυχή εταιρεία. Μία ποδοσφαιρική ομάδα αποτελούμενη από τους έντεκα καλύτερους τερματοφύλακες του κόσμου, μάλλον δεν θα είχε σημαντικές προοπτικές επιτυχίας…
Το βέβαιο είναι ότι οι επιστημονικοί, οικονομικοί και πολιτιστικοί τομείς στους οποίους διαπρέπουν οι χώρες μας, καθορίζονται από τα μακραίωνα χαρακτηριστικά των γηγενών. Η πειθαρχία, η κοινωνικότητα, η υπομονή, το γούστο, η ουδετερότητα είναι διακριτικά που οδήγησαν τους λαούς που τα διαθέτουν στην εξέλιξη και στην αριστοποίηση πολλών δραστηριοτήτων. Και είμαι σίγουρος ότι αν μας ζητούσαν να κολλήσουμε το όνομα μιας ευρωπαϊκής χώρας στα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά, οι περισσότεροι από εμάς θα απαντούσαν με τον ίδιο τρόπο. Δεν υπάρχει τίποτα το μεμπτό στην αναγνώριση της διαφορετικότητας. Αντιθέτως, η κατηγορία ή η επίθεση που βασίζεται μόνο στις αναμενόμενες υφιστάμενες διακρίσεις είναι μοιραίο σφάλμα. Δεν έφταιγαν οι Γερμανοί επειδή γνώριζαν πως ήταν οι καλύτεροι μηχανικοί στον κόσμο. Έφταιγαν όμως οι ναζί επειδή λόγω αυτού πίστεψαν ότι έπρεπε να εξολοθρέψουν τους υπόλοιπους.
Η συνεχιζόμενη οικονομική περιπέτεια πρωτίστως της Ελλάδος και δευτερευόντως της Πορτογαλίας , της Ισπανίας και της Ιταλίας ενίσχυσε τις φωνές εκείνων που προέβαιναν σε κακεντρεχείς διακρίσεις αλλά ταυτόχρονα κατέδειξε με σαφήνεια ότι αν δεν αγνοηθούν, η Ένωση κινδυνεύει. Η θέση αυτή δεν δικαιολογεί την ανευθυνότητα που έχουν επιδείξει οι ελληνικές κυβερνήσεις των τελευταίων τριάντα ετών ούτε υπονοεί ότι η κοινή πορεία προυποθέτει πως κάποιοι μονίμως θα δανείζουν για να ξοδεύουν αέναα κάποιοι άλλοι. Τουναντίον, αυτό είναι και το απευκταίο.
Οφείλουμε όμως να παραδεχθούμε ότι για να αποφύγουμε παρεμφερείς κινδύνους στο κοινό μέλλον, πρέπει ή το μέλλον να μην είναι κοινό ή, χωρίς παρωπίδες, να θέσουμε όλες τις απαραίτητες δικλείδες που από τη μία θα περιορίζουν τα εγγενή μειονεκτήματα των εταίρων και που ταυτόχρονα θα επιτρέπουν την εκμετάλλευση όλων των πηγών που έχουν να προσφέρουν στην κοινή πρόοδο.
Μόνον έτσι μπορούμε να καταλήξουμε στην Ενωμένη Ευρώπη. Αλλιώς θα παραμείνουμε – στην καλύτερη περίπτωση- «Βόρειοι και Νότιοι»˙ γιατί υπάρχει και χειρότερο σενάριο… αυτό του τζίτζικα, που πέθανε γιατί δεν κατάφερε ποτέ να φάει από το φαγητό που μάζευε ο δυστυχής μέρμηγκας… και λέω «δυστυχής» γιατί ο μέρμηγκας δεν κατάφερε ποτέ ν’ ακούσει το τραγούδι του τζίτζικα!
Όταν το 2001 η UEFA κήρυξε επίσημα τη συμμετοχή της στην εκστρατεία κατά του ρατσισμού, αντιμετώπισα κατ’ αρχάς το θέμα με μια ειρωνική διάθεση. Σκέφτηκα ότι μάλλον η μεγαλύτερη ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Ευρώπης έπρεπε να δείξει πως διαθέτει και αισθητήρες κοινωνικών προβλημάτων σε μια περίοδο που οι αμοιβές ποδοσφαιριστών, το κόστος τηλεοπτικών δικαιωμάτων και γενικότερα το ποδοσφαιρικό χρήμα προκαλούσαν ακόμα κι αυτούς που δεν είχαν ζηλέψει ούτε τα μικρότερα αδέλφια τους… Κάποιοι λοιπόν ίσως να σκέφτηκαν ότι μια επίσημη καμπάνια κατά του ρατσισμού σίγουρα θα ενίσχυε το κοινωνικό προφίλ της ΟΥΕΦΑ.
Αυτή ήταν η πρώτη σκέψη που ήρθε στο μυαλό μου καθώς τότε δεν μπορούσα να φανταστώ ότι ρατσιστικές συμπεριφορές αναπτύσσονταν μέσα σε αγωνιστικούς χώρους!
Λίγους μήνες αργότερα όμως, όταν μια αγγλική ομάδα επισκέφτηκε την Αθήνα για να δώσει αγώνα στα πλαίσια του Champions League , άλλαξα γνώμη. Είδα τότε Έλληνες οπαδούς να πετούν μπανανόφλουδες και να κραυγάζουν σαν χιμπατζήδες κάθε φορά που το έγχρωμο αστέρι των αντιπάλων ακουμπούσε την μπάλα. Έμεινα έκπληκτος γιατί γνώριζα ότι η πλειονότητα του λαού μου, ενός λαού που φημίζεται για τη φιλοξενία του, ποτέ δεν ένιωθε ότι έπρεπε να τιμωρήσει το …διαφορετικό. Στενοχωρήθηκα σφόδρα αλλά συνήλθα σκεφτόμενος τη λέξη …«πλειονότητα». Κατάλαβα ότι αυτό που έβλεπα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η άλογη συμπεριφορά μιας θλιβερής νεανικής μειοψηφίας που ερχόταν στο γήπεδο μόνο και μόνο για να γίνει μέρος ενός αξιοδάκρυτου όχλου. Αμέσως συνειδητοποίησα ότι η οργανωμένη προσπάθεια για την εξάλειψη ρατσιστικών συμπεριφορών στα γήπεδα ήταν απαραίτητη ακόμα κι αν αυτά τα αηδιαστικά «κύματα» διακρίσεων ξεκινούσαν πάντα από περιθωριακά υποκείμενα χωρίς μυαλό και –κυρίως- χωρίς παιδεία!
Πόσο επικίνδυνο είναι όμως, για όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, όταν παρεμφερείς διακρίσεις γίνονται από εκείνους που υποτίθεται ότι διαθέτουν εξαιρετική παιδεία και ορθή κρίση; Πόσο σοφοί μπορεί να είναι οι ηγέτες εκείνοι που αντί να αναζητούν το κοινό ευρωπαϊκό καλό, συνεχίζουν να χωρίζουν την «Ενωμένη» Ευρώπη του 21ου αιώνα σε παραγωγικό - ορθολογικό Βορά και σε «επιπόλαιο» νότο;
Το πρόβλημα του ελληνικού χρέους έδωσε την αφορμή σ’ εκείνους που εντόπιζαν και ανέλυαν κρυφίως τις διακρίσεις μεταξύ εθνών, να βγουν δημοσίως και να επιχειρηματολογήσουν – με οικονομικά επιχειρήματα αυτή τη φορά- υπέρ των ανάρμοστων θέσεών τους. Είναι εκείνοι που δυσκολεύονται ακόμα και σήμερα να κατανοήσουν ότι στα πλαίσια μιας Ένωσης δεν πρέπει να υπάρχουν διακρίσεις.
Φαντάζεστε έναν γερουσιαστή που εκλέγεται στην πολιτεία του Ιλινόι να κατηγορεί τους κατοίκους της Λουιζιάνα γιατί ξενυχτούν περισσότερο και είναι , ως εκ τούτου, λιγότερο ανταγωνιστικοί; Ομοίως περίεργο και αστείο θα έπρεπε να ηχεί στ’ αυτιά μας και ο υπαινιγμός ενός βορειοευρωπαίου σχετικά με την …εργατικότητα των Ιταλών ή των Ελλήνων.
Άλλωστε τα χαρακτηριστικά κάθε λαού ήταν γνωστά προτού ξεκινήσει η μακρά διαδικασία του συνεταιρισμού. Το να ισχυριζόμαστε ότι δεν γνωρίζαμε πως οι Έλληνες υπολείπονται σε πειθαρχία των Γερμανών είναι το ίδιο γελοίο με το να υποστηρίζουμε ότι δεν ήμασταν σίγουροι ότι οι Έλληνες μαγειρεύουν καλύτερα από τους Ολλανδούς!
Αν οι λαοί μας ήταν ίδιοι, δεν θα χρειαζόταν να ενωθούμε. Θα ήμασταν ήδη ενωμένοι!
Αν όλες οι χώρες της ΕΕ διέθεταν αυτοκινητοβιομηχανία γερμανικού επιπέδου, τότε η Γερμανία θα είχε πρόβλημα. Αν πλείστοι εκ των εταίρων μας διέθεταν τις παραλίες ή το ελαιόλαδο της Ελλάδος τότε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα θα εξέλειπαν. Η πολυμέρεια συνιστά μια επιτυχή εταιρεία. Μία ποδοσφαιρική ομάδα αποτελούμενη από τους έντεκα καλύτερους τερματοφύλακες του κόσμου, μάλλον δεν θα είχε σημαντικές προοπτικές επιτυχίας…
Το βέβαιο είναι ότι οι επιστημονικοί, οικονομικοί και πολιτιστικοί τομείς στους οποίους διαπρέπουν οι χώρες μας, καθορίζονται από τα μακραίωνα χαρακτηριστικά των γηγενών. Η πειθαρχία, η κοινωνικότητα, η υπομονή, το γούστο, η ουδετερότητα είναι διακριτικά που οδήγησαν τους λαούς που τα διαθέτουν στην εξέλιξη και στην αριστοποίηση πολλών δραστηριοτήτων. Και είμαι σίγουρος ότι αν μας ζητούσαν να κολλήσουμε το όνομα μιας ευρωπαϊκής χώρας στα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά, οι περισσότεροι από εμάς θα απαντούσαν με τον ίδιο τρόπο. Δεν υπάρχει τίποτα το μεμπτό στην αναγνώριση της διαφορετικότητας. Αντιθέτως, η κατηγορία ή η επίθεση που βασίζεται μόνο στις αναμενόμενες υφιστάμενες διακρίσεις είναι μοιραίο σφάλμα. Δεν έφταιγαν οι Γερμανοί επειδή γνώριζαν πως ήταν οι καλύτεροι μηχανικοί στον κόσμο. Έφταιγαν όμως οι ναζί επειδή λόγω αυτού πίστεψαν ότι έπρεπε να εξολοθρέψουν τους υπόλοιπους.
Η συνεχιζόμενη οικονομική περιπέτεια πρωτίστως της Ελλάδος και δευτερευόντως της Πορτογαλίας , της Ισπανίας και της Ιταλίας ενίσχυσε τις φωνές εκείνων που προέβαιναν σε κακεντρεχείς διακρίσεις αλλά ταυτόχρονα κατέδειξε με σαφήνεια ότι αν δεν αγνοηθούν, η Ένωση κινδυνεύει. Η θέση αυτή δεν δικαιολογεί την ανευθυνότητα που έχουν επιδείξει οι ελληνικές κυβερνήσεις των τελευταίων τριάντα ετών ούτε υπονοεί ότι η κοινή πορεία προυποθέτει πως κάποιοι μονίμως θα δανείζουν για να ξοδεύουν αέναα κάποιοι άλλοι. Τουναντίον, αυτό είναι και το απευκταίο.
Οφείλουμε όμως να παραδεχθούμε ότι για να αποφύγουμε παρεμφερείς κινδύνους στο κοινό μέλλον, πρέπει ή το μέλλον να μην είναι κοινό ή, χωρίς παρωπίδες, να θέσουμε όλες τις απαραίτητες δικλείδες που από τη μία θα περιορίζουν τα εγγενή μειονεκτήματα των εταίρων και που ταυτόχρονα θα επιτρέπουν την εκμετάλλευση όλων των πηγών που έχουν να προσφέρουν στην κοινή πρόοδο.
Μόνον έτσι μπορούμε να καταλήξουμε στην Ενωμένη Ευρώπη. Αλλιώς θα παραμείνουμε – στην καλύτερη περίπτωση- «Βόρειοι και Νότιοι»˙ γιατί υπάρχει και χειρότερο σενάριο… αυτό του τζίτζικα, που πέθανε γιατί δεν κατάφερε ποτέ να φάει από το φαγητό που μάζευε ο δυστυχής μέρμηγκας… και λέω «δυστυχής» γιατί ο μέρμηγκας δεν κατάφερε ποτέ ν’ ακούσει το τραγούδι του τζίτζικα!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου